venres, 31 de xullo de 2015

Recoñecemento ás mulleres galegas

Este é un fragmento da primeira parte do seu Poema á muller galega, no que pon en valor ás mulleres anónimas que foron as grandes esquecidas no eido cultural, malia teren sido sustentadoras da cultura material e inmaterial desta terra:

As mulleres galegas -labregas,
mariñeiras, artesás, obreiras,
pasado, pobo, presente,
alma e futuro de Galicia-
non foron cantadas
polos poetas cultos e premiados,
pechados nas súas torres de almasí:
eles, tan sensibles, non podían
adicarlles rondós e madrigales,
sonetos perfetísimos
a donas que falan en galego,
que son a forza do pobo,
porque non teñen xeitos requintados,
deprendidos en colexos elegantes,
nin vestidos fermosos,
nin frases retorneadas
- nunca foron á escola,
nin alternaron tampouco en sociedade -
i as súas maus non se semellan
ás azas dos paxaros,
nin teñen soavidades de veludo:
están encallecidas polo traballo,
son duras como as pedras,
só tenras pro garimo,
con soavidades de mel
pra perdoar e comprender,
pra sementar tenrura e máis amor,
pra arrincar odios.

Remol, 1970



xoves, 30 de xullo de 2015

Consello para extraterrestres

Vai hoxe -por seguir tristemente vixente- unha das composicións que o autor encheu de sorna lingüística:

Renunciade á vella lingua
que nos ven tan de lonxe,
tan do fondo, luída con amor
xeneración tras xeneración,
soporte do noso esprito,
flor do noso sentimento,
fonte da que agroma
o cachón potente do pensar.
Renunciade á vella lingua,
a creación máis xenial
do noso pobo, a cunca
sacra que garda a fonda
e total plenitude do noso ser.
Renunciade á vella lingua,
dádevos ás framenquerías
i os amos quedarán
pra sempre satisfeitos:
veredes que ben
vos han de pagar
co seu desprecio.
Renunciade á vella lingua,
a fala nai, e seredes
entón máis señoritos,
seredes máis "castizos".


Renunciade á vella lingua
-aínda que non sei como
faredes para borrar ese
escuro acento delator-
e quedaredes capados:
son as palabras precisas
pra aquecer o corazón,
para espresar de verdade
o que vós sodes.
Renunciade á vella lingua
que dende séculos ven
mamando o noso pobo
e quedaredes envoltos,
sulagados
na tebra e na impotencia.
Quedaredes mudos,
sen a palabra
que aluma e revela.

Versos para un país de minifundios (1969)

mércores, 29 de xullo de 2015

Paisaxe de Outeiro

Terra rasa coma a palma aberta
e núa dunha mao, doada
para os ventos que te agallopan
tolos, ceibes e veloces.
No horizonte de Martul,
o Cordal de Chinto redondo,
suxerente e femenino faite
soñar con un azul fantástico,
inconsistente e esvaído
e acénache co fino cendal
das néboas súas. Pro ti
non soubeche nunca se o seu
xesto ambiguo e indeciso
é unha chamada ou un adeus.

Ritual para unha tribu capital de concello (1986)

martes, 28 de xullo de 2015

Plusvalía do inútil

Lonxe de ser un literato fachendoso que sobrevalora o que escribe, Manuel María non dubida en manifestar que os versos son infinitamente menos transcendentes que a realidade da que falan, e nin por iso desiste no seu afán de creación poética...
... o valor está no feito mesmo da escrita, na paixón que percorre ese camiño de palabras.

Sei o que vale un verso

Sei que todos os versos do mundo
non valen o que vale un home,
o que vale o berro dolorido dunha nai,
o bico apaixonado dos amantes
ou o tenro recendo dunha flor.
Sei que os versos non valen
pero sigo escribindo sen parar.
Sigo escribindo con carraxe,
entusiasmo e paixón
por se acado algo de poesía
‐unha folliña só que move o vento‐ 
entre a faramalla das miñas
pobres verbas desnortadas.
Un verso nunca vale
o que vale o chío dun paxaro,
nin ten a forza dun río
ou o poder arrepiante dunha bala.
Pero eu sigo fidel, encadeado
á música amorosa das palabras.

Remol (1970)


luns, 27 de xullo de 2015

Máis pingas de luz

Outro pequeno poema da serie que conforma "Os cavalinhos-do-demo" (normativa AGAL):

               3
Cavalinho-do-demo: ninfa
que foche caravel
em jardins subaquáticos.
Laios xurdido á luz
estremecendo
a virginidade
da água saloucante.
Pétalo que vás
sobre as ondas:
navegante solitário
cara as ilhas
incertas da lembrança.

Oráculos para cavalinhos-do-demo (1986)

domingo, 26 de xullo de 2015

Aos que veñen

Neno

Eu sei que vés da noite e que non traes
quentura de abondo no teu corpo,
garnido de nebra e de latexos.
Xogas coa luz e coas camelias
e as nubes son para ti coma unha nai
que che conta mil contos para arrolarte.
Eu sei que vés da noite.
Na noite brilla o teu corpo
coma un ar novo que ignora os romanceiros.
¿Que sabes ti dos lirios
e das pombas...?
Nin tan sequera podes adiviñar
que traes uns coitelos aguzados
no teu sangue tan feble.
¿Diranche as cousas a súa música
esencial?
¿Que pensarás ti das cousas, meu reiciño?
Eu sei que vés da noite e que a luz
aínda é para ti un pasmo novo.

Advento (1954)


sábado, 25 de xullo de 2015

O pobo

Nun día coma hoxe, acae ler este poema do Manuel de Hortas para non esquecer o que somos:

O pobo é invencíbel.
O pobo é o eterno:
unha marea cambiante
e sempre igual;
un outro mar
que canta, chora,
cala, berra
e enfurécese.
É inútil loitar
contra o pobo.
É inútil querer
asoballalo: sempre
rexurde renovado
limpo, virxe, inocente
e incontíbel.
A súa forza é inesgotábel.
Pasan os tiranos
i o pobo sigue en pé,
ergue a súa testa,
eternamente
xoven e fermosa
pese a que
a quixeron afogar
en océanos de sangue.
O pobo sempre procura
de novo, por instinto,
os camiños que o levan
cara a súa
inalienábel
e definitiva liberdade.

Versos para un país de minifundios (1969)

venres, 24 de xullo de 2015

Balada das chorimas

Soio pra competir co sol naceron
as chorimas amarelas, bágoas de
terra, lume do torrón, forza
primeira e misteriosa, chagas
que queiman o peito esmorecente
e tristeiro da serán,
aturuxos de luz enfebrecida.

Chorimas, potentes labaradas
que xurden de súpeto enchendo
de resprandor rabioso as
chousas centeeiras, as doces
searas frolecidas no medio
da soedade inconmensurábel,
aturuxos de luz enfebrecida.

Chorimas, irmás e compañeiras
das cotovías e das lavercas,
brasas que queiman o escuro
das uces e as carqueixas e se
refrexan nas pucharcas porque
elas non precisan outro espello,
aturuxos de luz enfebrecida.

Chorimas, estrelas pequeniñas,
candeeiros que iluminades o
silencio: para vós o vento
improvisa canciós e a choiva
cai máis de vagar e musical
soio pra non mancarvos
aturuxos de luza enfebrecida.

Chorimas amarelas, vós tan febles,
escoltadas de espiñas feridoras,
aturuxos de luz enfebrecida.

O libro das baladas  (1978)

xoves, 23 de xullo de 2015

A escuridade

Non todo é luz, amor e esperanza na poesía deste autor: hai pezas cheas de xenreira, raiba e dor, onde o ton lírico se tinxe de decepción e pesimismo. A esta liña pertencen os seus primeiros libros -encadrados na denominada "Escola da Tebra"-, con composicións como esta:

Poema en carne viva

Olládeme eiquí.
A miña cova é unha amarga nube rachada
con horas de fusís recentes.
E a neve é a miña anguria contada
ás profanaciós das civilizaciós abertas
nun castelo miserábel e fedorento.
Odio infindamente aos catedráticos
enlevitados e serios que teñen
un recendo de arqueoloxía artificial e rutinaria.
A lúa é un vello trebello, podre e noxento,
que amortalla, coa súa palidez de enmascarada
os saloucos dos adolescentes cursis.
A lúa é un vello corazón que non latexa [...]

Morrendo a cada intre, 1952


mércores, 22 de xullo de 2015

A palabra

A materia prima dos poetas, a palabra, tamén foi obxecto de versos do chairego, como podedes ver neste poema onde Manuel María amosa o poder que agocha esta humilde ferramenta en boas mans:

Ode á beleza da palabra

Só a palabra vale. Unicamente
ela ilumina o mundo,
dálle claridade ás cousas
e fai nidia e intelixíbel
a confusa escuridade do noso
ser, mortal e indeciso.
Todo muda. Somentes a palabra
permanece, na súa infinitude,
se leva dentro de si a chama
que un día, queimou, con
lúcida paixón e con verdade,
a desolada flor da nosa vida.

As lúcidas lúas do Outono (1988)

martes, 21 de xullo de 2015

O paraíso perdido

Poema da infancia perdida

A infancia é a miña patria
verdadeira.
O meu paraíso perdido.

Lembro a pureza dos meus soños.
O pasmo que me causaban
as estrelas.
As paisaxes que quedaron
nos meus ollos.
Os contos do avó.
A doce voz de miña nai.
As verbas de meu pai.
Os xogos compartidos
cos irmaos.
E tantas cousas fondas
que forman parte inseparábel
de min mesmo.

Aquela pureza xa non é
e teño soedade
daquel neno sinxelo
que antes fun.

¡Deixádeme ser triste
ou senón
voltádeme outra vez
a miña infancia!

Mar Maior (1963)

luns, 20 de xullo de 2015

A luz

Nun país de choiva, espérase a luz -claridade física ou símbolo-... aínda que manque nos ollos!

¡Señor:
denantes
que o pan,
o sal
e o viño
dáme
a luz!

Aínda
que o seu
resprandor
me cegue:
¡eu quero
a Luz!

Libro de pregos (1962)

domingo, 19 de xullo de 2015

A amizade

De amicitia

Estamos sempre en nós contra os demais,
contra todos os homes,
contra todos os ventos,
contra todos os lobos,
contra todas as técnicas que fan
do ser humano masa uniforme.
Semellamos pobres, humildes,
indefensas sementes de invernía
que calquera xeadiña murcha e mata.
Unicamente somos nos demais cando
a flor rara e marabillosa da amizade
nos abre, enche a agranda o corazón.

A luz resucitada (1984)


sábado, 18 de xullo de 2015

... O mar, ese rebelde.

A imaxe do mar que ofrece Manuel María no seu "Cántico sereno contra o mar" resulta absolutamente inusitado. Aquí quedan un par das estrofas deste poema: non dubidedes en lelo íntegro, atoparedes unha inédita -e irreverente- proposta nos seus últimas versos...

O mar ten unha voz delgada
como un trebón de inverno
cando o ceo é unha sorrisa
e o fume anda disfrazado
de lebrato galán enardecido.
O corpo do mar é case ar,
un vidro tremelante e opaco
escoando no silencio denso
sedes de infindo apaxarado.

[...] O mar é altamente subversivo,
a súa lei é costume previsíbel,
norma inmutábel e parabólica
esteada nos vellos piares
dunha rutina fatal proselitista
á que ningunha dinamita
foi aínda capaz de estabilizar.
Hai que vixiar ao mar atentamente
para mantelo nos límites precisos [...].

Catavento de neutrós domesticados (1979)


venres, 17 de xullo de 2015

O amor

O home que amaba... e sempre facía versos de amor.

Fuche ti quem me deprendeu
que o amor é un esforzo
que se fai intre a intre,
día a día,
ano a ano,
vida a vida.
O amor é manter acesa
a chama inesplicable
que nos deslumbrou,
cuidar a roseira
que naceu sen saber
como
na terra do noso sentimento.
O amor é conservar
inmarcesible
a única rosa
que non se repite
endexamais.

Poemas da labarada estremecida (1981).



xoves, 16 de xullo de 2015

E a música?

Tamén a música -ademais da sonoridade- invade a súa obra:

A música

A música
máis fonda,
lene e pura
é o rumor
do voo sutil
das cotovias:
única fala
que de verdade
entende
e conmove
o corazón.

Versos do lume e do vagalume (1982)

mércores, 15 de xullo de 2015

A fala

De novo a lingua vertebra estes versos de Manuel María, tamén musicados en varias ocasións, máis vixentes hoxe ca nunca, no día en que se acadou unanimidade na reivindicación histórica do galego coa sinatura en Santiago da "Declaración de unidade a prol da normalización da lingua galega" por todas as forzas políticas.

A fala

O idioma é a chave
coa que abrimos o mundo:
o salouco máis feble,
o pesar máis profundo.           O idioma é a vida,
                                             o coitelo da dor,
                                             o murmurio do vento,
                                             a palabra de amor.              O idioma é o tempo,
                                                                                       é a voz dos avós
                                                                                       e ese breve ronsel
O idioma é un herdo,                                                        que deixaremos nós.
patrimonio do pobo,
maxicamente vello,
eternamente novo.                 O idioma é a patria,
                                             a esencia máis nosa,
                                             a creación común
                                             meirande e poderosa.           O idioma é a forza
                                                                                       que nos xungue e sostén.
                                                                                       ¡Se perdemos a fala
O idioma é o amor,                                                           non seremos ninguén!
o latexo, a verdade,
a fonte da que agroma
a máis forte irmandade.        Renunciar ao idioma
                                             é ser mudo e morrer.
                                             ¡Precisamos a lingua
                                             se queremos vencer!
                                                                                        As rúas do vento ceibe (1979)


martes, 14 de xullo de 2015

A lingua

E como non, a lingua. Sempre na defensa da lingua galega, unhas veces con líricos versos de amante, e outras... con áceda burla de quen a maltrata e de quen xustifica priorizar outras linguas e non a súa.
Aquí queda este poemiña na voz de María Manuela e na música do seu compañeiro, Miguel Varela.

Poema do alleado

Son un bilingüista
moi apaixonado,
un colonialista
ben colonizado.
Teño lingua nai,
e unha lingua pai
e unha lingua filla
que marabilla.
... ... ... ... ... ...
Son un alleado
fino e progresista
ben domesticado.
¡Son un castrapista
como está mandado!

Cantos rodados pra alleados e colonizados (1976)


luns, 13 de xullo de 2015

Pingas de luz...

Un amante da terra é sempre tamén, un naturalista, un ollo atento ao pequenos voadores que fan as noites de verán unha pasarela de minúsculas estrelas en movemento (cítase tal cal apareceu na primeira edición, normativa AGAL).

Cavalinho-do-demo

             1
cavalinho-do-demo:
pinga de luz
cristalizada
em lene sonho,
rumor do siléncio,
calada semente
de páxaro,
assombro do azul
máis delicado,
pura nostalgia,
irreprimível
salouco do orvalho.

Oráculos para cavalinhos-do-demo (1986)

domingo, 12 de xullo de 2015

A tribu

E, claro, a tribu. Como non, sempre latexando nos seus poemas, as persoas coas que partillaba unha orixe espacial específica, pero tamén unha relación de amizade e de compañeirismo -a tribu, como dicía el.
Esa comunidade que onte lle rendiu homenaxe na súa terra, na 2º Convívio da Cultura Galega, que tivo lugar, como non, na Carballeira da Santa Isabel en Outeiro de Rei.

Poema de Outeiro de Rei

Cismo -teimudo- na miña propia tribo
no meu                   OUTEIRO DE REI
que levo empadroado nas nostalxia

     - a terra fáiseme                música
     lonxana señardosa delicada

os homes son ledicia e primavera
voz               de           cotovía
na impeza impecable da mañá

    - as mozas conservan sen murchar
    toda a súa beleza prodixiosa
    e a xeometría perfecta da camelia

a miseria da vida é esta dor
(olládea ben        e       compartídea)
que me murcha as flores e as sorrisas

     - o Miño non ten pasado nin futuro
     leva           todo            arquivado
     na súa lembranza nidia e rumorosa

e eu son esa folla pequeniña
...: que caeu – silandeira - nun remanso

Escolma de poetas de Outeiro de Rei (1982)



sábado, 11 de xullo de 2015

Metapoética

Escribir versos tiña un significado claro para o poeta da Terra Chá, por iso ten un número considerable de composicións nas que aborda o propio feito da creación literaria, por exemplo esta incluída nun poemario publicado seguindo a normativa da AGAL:

O poema

Um poema é um ser vivo que anda,
respira, sonha, chora, salouca,
ama, berra, cintila e escurece,
cala, aborrece a mentira,
sente ódio e ternura, dessangra-se,
fala de intimidade e intimidade
coas cousas e coa gente, sugere
mundos possíveis e impossíveis,
sua, cansa, sofre sede e fame,
adoece, agoniza. E nunca morre.

A luz ressuscitada (1984)

venres, 10 de xullo de 2015

Sempre pequenas grandes cousas

As pequenas cousas do día a día son o motivo principal desta declaración de principios, que Manuel María publicou no mesmo ano que o poema anterior.

Meditación transcendente

A vida é loitar,
sorrir
e desgustarse.
A vida verdadeira
é o posto humilde
que tenho no fogar,
o pan e o viño
que me costa
tanto esforzo,
tantos desgustos,
e as veces
tantas bágoas.
O cine e o café
tamén son vida.
As estrelas non sei
se serán vida:
están no ceo,
frías e lonxanas,
i a súa luz non
brilla case nada.
Por eso un non usa
a luz das estrelas
para alumarse:
confórmase
cunha sinxela
caixa de mistos,
cativos e baratos.

Proba documental (1968)

xoves, 9 de xullo de 2015

Galicia

... por suposto, a terra, Galicia sempre está presente nos seus versos. Con nome e alma de muller, nos seus poemas atópase a matria dos galegos. Vaia como exemplo este poema tan do gusto da rapazada como dos grandes:

"Galicia docemente
está ollando o mar:
¡ten vales e montañas
e terras pra labrar!

Ten portos, mariñeiros,
cidades e labregos
¡cargados de traballos,
cargados de trafegos!

Galicia é unha nai
velliña, soñadora:
¡na voz da gaita rise,
na voz da gaita chora!

Galicia é o que vemos:
a terra, o mar, o vento…
¡Pro hai outra Galicia
que vai no sentimento!

Galicia somos nós:
a xente e mais a fala.
¡Si buscas a Galicia
en ti tes que atopala!"


 Os soños na gaiola (1972)

mércores, 8 de xullo de 2015

A compañeira

Manuel María facía o camiño a carón dela, e ela ficaba ao súa beira.
Eran o un para a outro. Entre os poemas del adicados á súa dona, teño debilidade por este, tan docemente feito música por Uxía recentemente:

A terra faise en ti,
Saleta, sutileza,
chama apaixoada
e transparente,
levidade de neve,
torrente e forza
de selva poderosa,
música do vento
entre abelairas,
raio máxico de lúa,
murmurio de regueiro,
flor de cerdeira
ou pinga de orballo
emocionada, tremendo
sobre o pálido rubor
da rosa namorada.

Os lonxes do solpor (1993)

martes, 7 de xullo de 2015

Pequeno latexo para unha balada

Se iniciei esta achega aos versos do Manuel de Hortas cunha composición súa moi popularizada, publicada no xa clásico Terra Chá (1954), e proseguín cun poema de denuncia que exemplifica ben o seu compromiso vital coa realidade do país -publicado en Documentos persoaes, 1958-, hoxe quero deixar na rede un poemiña moi posterior, cheo de lirismo e tenrura. Os grandes poetas nunca deixan de selo.

Baladiña do latexo máis pequeno

Un latexo é unha forza pequeniña
impulso aberto cara á vida
con vontade total de permanencia,
de ser e estar no mundo,
dándolle armonía á creación,
rimo máxico que agroma
en gracia inefábel de beleza:
única e verdadeira razón de canto
existe.
Un latexo sempre é
un acto de amor irrepetíbel.


Compedio de orballos e incertezas (1991)

luns, 6 de xullo de 2015

Bando

Prohíbese, por orde da Alcaldía,
que medren porque si
as rosas do xardín municipal.
Dende agora as pombas teñen
que pedir licenza para voar.
Prohíbeselle á lúa
andar ceiba de noite polo ceo.
A lúa é unha tola que anda espida
dando mal exemplo ás nenas castas
e aos fillos de familia.
Pagarán trabucos os poetas.
Prohíbese soñar de 10 a 11.
Prohíbese tamén derramar bágoas.
Pódese chorar tan só cando hai sequía
pra que non fiquen baldeiros os pantanos.
Un só se pode emocionar
os Xoves e os Domingos
cando toca
a Banda do Concello no quiosco.
Están fóra da lei
as estrelas, a Primavera,
as flores e os paxaros.
Dáse este bando en tal e cal
para que se cumpra
de orde do alcalde.
Asinado, carimbado e rubricado.

Documentos personais (1958)

domingo, 5 de xullo de 2015

O primeiro, un clásico

Moitos galegos e galegas medramos oíndo aos nosos facer seus estes versos:

Non canta na Chá ninguén.
Por eso o meu carro canta.
Canta o seu eixo tan ben
que a señardade me espanta.

Por suposto, é "O carro", magnificamente musicado en máis dunha ocasión. Aquí remítovos á versión clásica, de Fuxan os ventos.