xoves, 31 de decembro de 2015

Panxoliña da neve


1
A neve atopou o niño               
no corazón do Nadal.
A neve atopou o niño
nas follas do carballal.

Nas follas do carballal
a neve entrou amodiño,
que quer cantar no Portal
unha canción ao Neniño.
 2
Querlle cantar ao Neniño
a neve do carballal.
E quer cantarlle amodiño
con limpa voz de pardal.

A nove atopou o niño,
¡milagre polo Nadal!
¡Halle cantar ao Neniño
a neve do carballal!

Panxoliñas (1992)


mércores, 30 de decembro de 2015

Ítaca

Cando ollei xurdir, entre o azul
incríbel do ceo e máis do mar,
a illa mítica de Ítaca,
co seu lombo de egua ou arroaz,
quedei estantío, trasvirado
a mundos de viaxes e aventuras
vividos na infancia xa lonxana.
Lembrei a Penélope e a súa teia.
Evoquei tamén ao cauto Ulises
e a firme fidelidade do seu can.
De súbito envolveume e posuíume
o arraigado amor á miña tribo.
E sentín un desexo inevitábel
de regresar para sempre e non saír
da illa melancólica que eu son.

Oráculos para cavaliños do demo (1986)

martes, 29 de decembro de 2015

Paxaro de lume

Paxaro

Paxaro de cores sorprendentes:
pos nos nosos ollos
a marabilla total da creación.
O teu gracioso voo empuxa o ritmo
normal do noso sangue
e lévanos lonxe de nós mesmos.
O teu fermoso corpo é o soño
que vivimos, fonda e longamente,
sen rematar nunca de soñalo:
única e auténtica tarefa
que lle dá senso eternidade
á nosa vida case incomprensíbel.
Quen te escoitou só unha vez,
paxaro irremediábel do amor,
xa non te esquecerá endexamais.

A luz resucitada (1984)

luns, 28 de decembro de 2015

Aos inocentes

A sorna típica do pobo galego materialízase nestes versos de Manuel María, que só os inocentes poderían interpretar de xeito literal:

Oda aos labregos

Nestes días primeiros de Nadal
nos que as xeadas debuxan
marabillosas figuras nos vidors
das fiestras e o ar é un coitelo,
penso nos labregos.
                                  Penso
no ben que o pasan nos seus lares,
tan deliciosos, cómodos e quentes.
Matino nas corredoiras limpas,
iluminadas, cumpridas e asfaltadas.
Cavilo na fermosa vida das aldeas,
no envexábel dos días campesiños.
E, sobor de todo, medito longamente
no divertido que é ir apañar
nabos -o gando ha de comer-
baixo a choiva xeada e o corisco
ou baixo o tan poético
mantelo branquísimo da neve:
a xistra quéntalle os osos
e condecóranlle as maos os sabañós.

Odes nun tempo de paz e de alegría (1972)

domingo, 27 de decembro de 2015

Comigo levo o teu recendo

Nós fomos, amiga, envellecendo
dun xeito sonxelo e natural
case sen decatarnos
e sen sentir o tempo
roendo rabioso a nosa carne.
Usamos toda a nosa vida,
a flor da nosa idade
e as outras flores nosas,
en coidar, luír, arrequecer
o noso amor e facelo ferida
fonda, nidia, transparente,
costume irrenunciábel,
coñecemento total, sabedoría
absoluta de nós mesmos
deica chegar á imposibilidade
de poder distinguir onde
comezas ti e eu remato.
Comigo levo o teu recendo,
o morno calor da carne túa,
a música da túa voz,
os teus silencios inquedantes
e a luz da túa sorrisa
iluminando mainamente
este noso Outono
de soños abondosos e cumpridos.

Poemas da labarada estremecida (1981)

sábado, 26 de decembro de 2015

A voz moura

A dura voz do vento na alta noite
cecais é
a voz da morte que me chama.
A voz do río no inverno
cecais é
a voz da morte que me fala.
A sorrisa da flor que me namora
cecais é
a sorrisa da morte a namorarme.
A voz moura que levo en min como
unha sombra cravada na conciencia
e que me dá medo escoitar
cando me fala
¡cecais é
a palabra fatal que me ha matar!


Camiños de luz e sombra (2000)

venres, 25 de decembro de 2015

Verbas para o tempo de Nadal

Agora é tempo do Nadal.

Agora é o tempo de poñer
en pé o noso amor
e procurar a Estrela
que nos alume sempre o corazón.

Agora é o tempo do Nadal.
O tempo da neve
e máis o da canción.

¡Agora é o tempo
de acender para sempre o noso amor!

Panxoliñas (1992)

xoves, 24 de decembro de 2015

Panxoliña labrega

- Ouvean lobos na serra.
O río baixa xeado.
¡Non hai ferrado de terra
que se atope desnevado!

Non teñen pacido os gados.
O corisco roe forte.
¡Están xeados os prados
e as ovelliñas na corte!

- ¡Ti olla ao ceo! ¡Na altura
unha estrela a relumbrar!
¡Sinto en min unha dozura
dentro da alma a medrar!

- ¡Hoxe naceu un Neniño!
¡Naceu o Fillo de Deus!
¡Heille de dar aloumiño
e darlle os amores meus!

Naceu pobriño, ¡tan pobre!,
ao frío como o centeo.
¡Nin un só capizo cobbre
ao meu Reiciño do Ceo!

¡Vede un milagre! No ar
hai unha gran claridade
e escóitanse anxos cantar:
"¡Paz aos de boa vontade!"

¡Están luceiros brillando!
¡As estrelas alumean!
¡O río baixa cantando
e os lobos xa non ouvean!

Panxoliñas (1992)

mércores, 23 de decembro de 2015

Mariñeiro no muíño

Triadas do mariñeiro (3)

Mariñeiro de luares
só sinto o teu influxo,
ai amor, a sotavento.

¡Ás veces vou muiñando
o teu querer nun muíño
que me move a barlovento!

Muiñeiro de brétemas (1950)


martes, 22 de decembro de 2015

As lembranzas son merlos cantadores...

As lembranzas son merlos cantadores
no máxico e estraño carballo
que son eu. Pétalas
da imposíbel rosa que morre
cada alba para rexurdir perfecta
nos roibés extasiados do solpor.
Brisa solermiña e silandeira
que nos foxe das maos
deixándonos un oco
que ninguén encherá endexamais.

As lúcidas lúas do Outono (1988)

luns, 21 de decembro de 2015

Acuso á clase media

O poeta da chaira denunciaba o comportamento dunha boa parte da sociedade do seu tempo, en composicións tan directas como "Acuso á clase media", que se cita a continuación. Na páxina da Fundación Manuel María de Estudos Galegos podédela oír na súa propia voz.

Acuso á clase media —grandes e pequenos burgueses—
porque eles foron e son os que traizoan
o espírito sinxelo, enxebre e antergo de Galicia.
Pertenzo ao pobo e falo no seu nome.
Falo en nome dos mariñeiros, dos labregos,
dos ferreiros, dos criados de servir,
dos zoqueiros, dos muiñeiros e arrieiros;
dos humildes carpinteiros de ribeira,
dos alugados que ian a Castela;
dos caseiros que non teñen terra de seu;
dos que se ven obrigados a emigrar;
dos pobres de espírito e dos pobres de pedir;
do coitado xornaleiro que de sol a sol
ainda anda virando a terra co arado romano.
Falo en nome de todos aqueles que,
anque teñen razón, non llela dan.
Acuso á clase media de egoísmo,
de non ser solidaria co seu pobo,
de brutalidade e de ignorancia,
de lle bicar os pés aos poderosos,
de traficar coa fame e coa miseria,
de vivir na súa terra despreciándoa,
intentando borrar o seu ser idioma,
asasinando o seu ser diferenciado.
Acuso á clase media de servil,
de axionallarse diante dos que mandan,
traicionando aos seus, á xente súa,
ao pobo indefenso e aldraxado.
Acuso á clase media de imitar
as modas que impoñen en Madrid
e de pechar cobardemente os ollos
ás realidades que teñen diante si.
Clase media, grandes e pequenos burgueses,
comerciantes enriquecidos co estraperlo,
viñateiros, aceiteiros, contratistas,
abogados sen lei e sen conciencia,
propietarios de casas e de contas correntes,
burócratas que adulades ao amo
e que esquecedes ao pobo do que vides;
xentes que comerciades coa emigración,
coa fame, coa inxustiza e coa miseria;
ladróns que procurades títulos nobiliarios,
asasinos que mercades indulxencias e autos
derradeiro modelo que vos leven ao ceo,
¡no nome do pobo, eu vos acuso!

Remol (1970)


domingo, 20 de decembro de 2015

Mensaxe para tal día coma hoxe

Manuel María era un home moi comprometido coa súa terra, non só en canto á súa escrita, tamén no que se refería á súa ideoloxía, tal como manifestaba en poemas coma este:

A bandeira

A bandeira de Galiza
é dun branco inmaculado
con unha banda de azul
que a atravesa lado a lado.

E no medio do azul
-cores do ceo e do mar-
a estrela de cinco puntas
como un facho a relumbrar

Esa estreliña vermella
de sangue roxa e caudal
é signo liberador
do asoballo nacional.

A bandeira de Galiza
sen a estreliña vermella
parece que algo lle falta:
¡un soño morto semella!

Vermello, branco e azul
berran na nosa bandeira
¡a nosa esperanza de hoxe
e a da Galicia vindeira!

As rúas do vento ceibe (1979)

sábado, 19 de decembro de 2015

O cuco

Canta cuco ou cala cuco:
eu en ti xa non che creo
desque sei que vas poñer
o teu ovo en niño alleo.

Desleixado e perguiceiro,
soio pensas en folgar.
¡Dices somentes dúas notas
e xa tés que descansar!

¡Canta cuco ou cala cuco,
perguiceiro, nugallón:
a min pouco che me importa
que esteñas cantando ou non!

Os soños na gaiola (1972)

venres, 18 de decembro de 2015

... seguimos soñando

Sempre ando soñando arreo
-non mo tomedes a mal-
cun invento, no que creo,
¡no meu país ideal...!

Este país do que eu falo
sen mentiras nin ladrós:
¡sabe que o odio é moi malo
e que os amores son bos!

E, nesta patria baril,
da que son o señor dono,
hai amenceres de abril
e atardeceres de outono.

Que o meu país é unha illa
sen mágoas e sen tristeza.
¡O reino da marabilla
no que goberna a beleza...!

Compendio de orballos e incertezas (1991)


xoves, 17 de decembro de 2015

Xa vai tardando...

Pérdese a alma polos prados verdes... e laméntase por non ver a choiva

Prado de herba verde

Sinto que a alma se perde
no veludo deste prado.
¡Con esta boa herba verde
verei o gando arrumbado!
Se ten auguiña amorosa
que non deixe de correr,
prado de rega xeitosa
dá herba de bon manter.

Ter gando é ter diñeiro.
A herba verde moito val.
¡Pra mercar este lameiro
xa compre un bon capital!

Terra Chá (1954)

mércores, 16 de decembro de 2015

Canción do mencer

A rosada, ao mencer,
é máis densa
e máis intensa.
O estrelecer
é máis escintilante
e máis parpadexante.
O frío e os xelos
feren como coitelos.
O espírito anceiante
agarda a luz da mañá.
A claridade,
que puxa por romper,
non pode vencer
a escuridade
reinante,
teimosa e abraiante.

Canciós do lusco ao fusco (1970)

martes, 15 de decembro de 2015

Oda aos funcionarios

¡Qué útiles son os funcionarios!
¡Qué fermosura ollalos detrás
das ventaíñas, co seu ar ledo,
vital e deportivo! Son enemigos
da rutina, teñen a alma aberta
a toda innovación, nada lles
arrepía tanto como ser rebaño,
como ir enfiados nun carril.
Pensan por conta propia, toman
iniciativas, interpretan leises,
edictos e decretos. Desvívense
coa xente e soluciónanlle a un
os seus problemas por moi
arrevesados que eles sexan.
Teñen sempre a sorrisa a flor
de beizos. Calculadoras
e máquinas de escribir, entre
os seus dedos, soan o mesmo
que milagreiras violas celestiais.
Pólizas e timbres, nas súas maos,
transfigúranse en cadros de Picasso,
das liñas das instancias e das
letras dos oficios fan poemas
de amor como Neruda. E logo,
¡falan un galego tan correcto!

Odes a un tempo de paz e alegría (1972)

luns, 14 de decembro de 2015

Desterro?

Síntome desterrado dentro de min,
mesmo na fronteira do non ser
onde a melancolía se fai mágoa
e a única seguridade é a incerteza.
Ata min chega o mundo externo
como un rumor a penas perceptíbel.
¿Onde está a beleza e a maxia,
fonda e escura, da palabra?
                                            Onde
a paisaxe que un ama e recoñece?
Nada queda xa dos libros sacros.
Un comeza a cavilar sobresaltado
se a vella, amada tribo, non será
só ringleira de sombra e de fantasmas.

Oráculos para cavaliños do demo (1986)

domingo, 13 de decembro de 2015

Mitoloxía galaica contemporánea

Manuel María non deixa espazos vitais percorridos sen poetizar, como pode verse neste poemiña adicado ás tabernas, eses lugares míticos e plurifuncionais, onde o tempo se esvaía... 

Naquela nobres e clásicas tabernas:
Roibás, Arrieiro, bar Salgueiro
-o maragato Santos era o estraño-,
bebíanse os viños do país, amigos
e lizgairos, que non mataban
a sede total e insatisfeita
que cada un de nós leva consigo.
Todas elas eran
unha aberta casa comunal
e tiñan un rumor irrepetíbel
de ventos, abellas e paxaros.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)

sábado, 12 de decembro de 2015

Gaita

Ando a falar en voz de pomba que se desfai en gaita.
Unha voz vella e amorosa que lle naceu a un laio.
Ten unha lenda nena de estrelas e de ventos
que non sei en qué orballo naceu tremelucente.

... naceu tremelucente na gracia pura do luar.
Nunha brisa agarimada de gaivotas.
Nun vento labrego con ledicia de merlos.
No sorriso murcho dun meniño morto.
No cabelo dun anxo que ten violíns por beizos [...].

Na voz da choiva nacida, verso a verso,
núa de esperanza, navegando ao tempo
cun doce amigo que morre no silencio.

Na voz da choiva, alta de asubíos e de chamas,
nun rito arcaico de días e de galos
está deitado o seu soño como vaca que brada.
... como unha silveira que esgaza os chíos dos paxaros
que, cegos de amor, choran baixo a alba...

Así que nace a estrela relouca de ledicia
mentres perugueiros e labregos escoitan o silencio.
Alguén pregunta por unha voz chorosa que se esvae
como unha pomba ferida cunha frecha na alma.

Mar Maior (1963)

venres, 11 de decembro de 2015

Moi a conto nestes días...

Balada contra os que intoxican a terra

Este lar tan amante que pertence a
todos e a ninguén en especial, para
que os homes poidamos habitalo,
traballar e soñar sobre a súa codia,
con teito de estrelas cintilando
no misterio da noite, converteuse
en propiedade duns poucos que
van intoxicando a terra lentamente.
Con diñeiro e maña todo se amaña.

O mundo que nos cobixa, tan carnal,
tan xeneroso e ledo, tan aberto a
calquera que lle pida os seus dons
e lle demande froitos abondosos,
a súa riqueza caudal, a súa beleza
cumplida e xusta, está caendo
baixo a pouta dunhos seres que
van intoxicando a terra lentamente.
Con diñeiro e maña todo se amaña [...]

O libro das baladas (1978)


xoves, 10 de decembro de 2015

Outro espazo máxico

A casa erguida con xisto e cantería,
por obra dos avós, era fermosa.
Aí está: forte, firme, fachendosa
chea de beleza, prestancia e harmonía.

Toda ela é unha lección de xeometría,
unha doce tenrura pudorosa,
unha lareira tépeda, amorosa
e un deslumbrante sol ao mediodía.

A presenza da casa é imborrábel:
unha fonda experiencia que vivín
de maneira fatal e irrenunciábel.

Nesta casa eu nacín, amei, sufrín...
A súa memora, firme e perdurábel,
que lembranza conservará de min?

Sonetos á Casa de Hortas (1997)

mércores, 9 de decembro de 2015

A ferida de lume

Cupido

Inconsciente meniño do carcaxe de ouro:
disparas ao azar as túas saetas
que, nas súas puntas, levan
o mel e o fel, tristeza e alegría,
un lume prodixioso e inmortal
que arde sen consumirse endexamais
e mantén o volcán do noso instinto,
o gozo, a tenrura, o éxtase supremo:
razón da nosa vida transcendendo
á vulgaridade, á morte ou ao esquezo.
Recibín moi gustoso, ouh Cupido,
a fondísima ferida que me fixo
a frecha imparábel do teu arco
e que traspasou o meu ser deixándome
unha chaga vermella como a acendida
rosa en plenitude.
                                Gracias a ti
sométome ao doce imperio da beleza [...]

A Primavera de Venus (1993)

martes, 8 de decembro de 2015

O lugar máxico

O meu cuarto

Eu teño na miña casa
un cuarto so para min:
nel gardo soños sen tasa
e fantasías sen fin.

No meu cuarto hai un balón,
un mecano e máis un tren.
¡E un cabalo de cartón
que gallopa moito e ben!

O meu cuarto é un misterio,
é un mundo pequeniño.
¡E ten morneza de colo
e tenrura de aloumiño!

O meu cuarto é unha illa
no vasto mar da cidade,
¡ouh porto de marabilla,
refuxio da intimidade...!

Mais a miña intimidade
precisa ser compartida.
¡A vida ten que entrar nun
para que un entre na vida!

As rúas do vento ceibe (1979)


luns, 7 de decembro de 2015

A paisaxe é fermosa...

A paisaxe é fermosa, fermosa; moi fermosa
anque algún profundador, sen dúbida
moi culto, lido, sabido e entendido,
teña dito que a paisaxe é somentes
un estado de alma máis ou menos.
A paisaxe é fermosa porque os ollos
poden atopar nela o seu lecer, porque
a alma se pode misturar coas cousas
e o canto dun regueiro, o vento que zoa
pódennos dicir mensaxes inefábeis,
revelaciós que non puidemos sospeitar.
A paisaxe é fermosa porque nós podemos
ir de vacaciós ao campo nun auto
-é un dicir- máis ou menos cómodo
por unha estrada case transitábel.


Pero se tivéramos que andar polos camiños
esnaquizando os pés contra os pelouros,
sementando centeo, millo e máis patacas;
se tivéramos que suar pola seitura,
andar virando o monte cun eixado,
mal mantidos con centeo e con touciño,
sulagados no atraso e na ignorancia,
suando de sol a sol o noso pan;
e se, cando xuntáramos un peso,
tivéramos que pagalo polo gando,
por porcos e galiñas, polos carros,
por contribuciós e pragas do campo,
por entrar nun feira, por saír,
por impostos directos e indirectos,
por ir ou por non ir, por subir e baixar...
Entón, nós, tan sensibelmente líricos,
procuraríamos fuxir a outro país
porque nos dará arrepío o sufrir
a escura, cruel realidade, agachada
baixo as formas belidas da paisaxe.

Remol (1970)

domingo, 6 de decembro de 2015

Xa vén vindo...

Panxoliñas do Advento

1

Este ar non ten asubío.
Tampouco ten aloumiño:
só un vento cheo de frío
que se pousa no camiño.

Está a chegar o Nadal:
o seu vento milagreiro
ten de cantar no Portal
e de acender o luceiro.
2

Na follaxe dun carballo
naceu un vento ventiño:
¡ten sinxeleza de orballo
e chíos de paxariño...!

Nas claridades do día
brilla o gozo do mencer.
¡Anda moi leda María
porque Xesús vai nacer!

Panxoliñas (1992)