xoves, 31 de marzo de 2016

Queiruga montesía

Hoxe tiven o pracer de reencontrame con Xosé Estévez, Pepucho, amigo de Manuel María e prologuista dos Sonetos ao Val de Quiroga; entre outros moitos asuntos dos que falamos, saíu a tema este magnífico poema, ao que el lle ten grande estima:

Quiroga, miña queiruga montesía,
escura razón de ser do meu cantar:
eres moito máis fermosa con luar
que escintilando á luz do mediodía.

Eu sempre te quixera contemplar
como unha fonda, sinxela melodía,
o mesmo que a canción da cotovía:
pura nostalxia perdéndose no ar.

Tíñate na lembranza, adormecida,
mistura de realidade e ilusión,
como terra soñada e prometida.

Ti déchesme un amor: esta ferida
que lle obriga a latexar ao corazón
e a manter acendida a propia vida.

Sonetos ao Val de Quiroga (1988)

mércores, 30 de marzo de 2016

Folerpas e coitas de amor

As folerpiñas de neve
van caendo moi livián.
E as rosas anque florecen
un día se murcharán.

As miñas coitas, amiga,
viñeron e non se van:
¡se foran como as floriñas
que un día se murcharán!

Viñeron as miñas coitas
para facerme penar:
tan soio ti, miña amiga,
as podes facer marchar.

Libro de cantigas (1955)

martes, 29 de marzo de 2016

Ode a Orfeu

Pai e señor deus do encantamento
e da harmonía: puxeche orde
no mundo e tenrura no noso
feble corazón salvaxe e bárbaro.
Non teño a túa inefábel linguaxe
sen palabras. Poño, no teu altar
sagrado, estes sonidos duros,
sen concerto,
como informes seixos sen luír.
Ampárame. Concédeme o teu favor:
o son divino da túa lira para
que poida amansar e humanizar
a fera feroz que levo dentro.

As lúcidas lúas do Outono (1988)


luns, 28 de marzo de 2016

O desexo

Sinto o sangue fervendo, alporizado,
un océano de lume
avanta incontíbel polas veas,
semella que os miolos
van -de súpeto- a estourar.
Un queda sen folgos
cos beizos resecos e sedentos:
é o desexo ouveando, afiando
navallas e coitelos, alcendéndonos,
queimándonos,
facendo faiscar os nosos ollos
e poñendo en pé ao ser do noso ser.

A luz resucitada (1984)

domingo, 27 de marzo de 2016

Ritual da Pascua en Outeiro

Pola Pascua Florida celebrábase
o xogo das olas. Fermoso ritual:
a mocidade facía unha roda como
o sol e a vida. Cando unha ola
escachaba contra o chao
era como se quebrara
un anaco invisíbel de nós mesmos.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)  

sábado, 26 de marzo de 2016

Somos de terra

Hai unha terra vermella,
barro de que estamos
construídos
os homes e os cacharros,
cousa perecedeira,
asubío tépedo
que remata en salouco,
paixón potente que rebenta
coa mesma sinxeleza
con que nace unha fonte
ou unha flor:
cecais unha papoula,
ferida que nunca
acaba de escoar
e sangra sempre.
Hai unha terra branca
e irreal que é o país
por que navegan
as humildes naos
dos nosos soños.
E hai tamén unha terra
moura e fonda
onde nace a noite
e se apega teimuda
aos nosos pés,
turrando por nós
para nos levar
a ese lugar de que
non temos
noticia nin lembranza.

Cecais hai unha luz (2010)

venres, 25 de marzo de 2016

Cárcere humana

Señor:
Ti que estás nas alturas descoñecidas
vivindo entre vieitos e cos anxos.
¡Lémbrate de nós que somos tristes
na nosa casa de fume e máis de nada!

¿Por que nos deixas, Señor, ser tan humanos
con este corazón que treme na luzada?
¿Por que nos deixas eternamente sos
nun cárcere de carne e máis de lama?

Libro de pregos (1962)

xoves, 24 de marzo de 2016

A Lúa

A señora Lúa
inda está solteira.
¡A señora Lúa
a Lúa lueira!

A Lúa lueira,
a señora Lúa:
¡ten gana de troula
e quer ir de rúa!

¡E quer ir de rúa,
de troula ir quería
que sinte morriña
e melancolía!

A señora Lúa,
a Lúa lueira
como anda de noite
sempre está tristeira.


Sempre con tristura
e melancolía
que anda pola noite
e dorme de día.

Que a señora Lúa
co Sol quer casar.
¡É ándao buscando
sen podelo achar!

A señora Lúa,
a Lúa tristeira:
¡si non da co Sol
quedará solteira!

Os soños na gaiola (1972)

mércores, 23 de marzo de 2016

As cousas

Teño usada moita vida
en ollar, observar
e interpretar a fala
opaca, escura,
enigmática das cousas.
Nunca se entregan
doadamente. Precisan
amor e un tempo lento
e íntimo. Non se dan
enteiras. Só deixan
ollar anacos mínimos
do que son, dun xeito
escuro e lostregante.

Oráculos para cavaliños do demo (1986)


martes, 22 de marzo de 2016

O autor fala de si

Son terra. Eu estou feito de terra
e máis de amor. O meu corazón é
un penedo ao que só pode fender
a dinamita. O meu corpo está feito
de vales, de outeiros e de corgas.
O meu sangue é un regueiro, un río,
un océano que canta e se enfurece.
A miña alma é un vento levián.
A miña voz é un chío case imperceptíbel
como o rumor dun regueiro entre
xuncais. ¿Qué queredes de min
políticos, cretos, mandamais,
enxeñeiros, mestres, policías?
¿Qué queredes de min? Eu non
entendo a vosa alma complicada
feita co rombar de aviós,
dos autos, dos trolebuses
e os tranvías. A vosa voz é fría,
feita con cemento e aceiro,
corta como un coitelo, ten o ton
que lle dan os altavoces, o timbre
do voso proveito e nada máis.
Tampouco vós me entendedes.
Non queredes entender o meu idioma
usado por labregos, mariñeiros,
artesás e poetas. É inútil falar.
Non é posíbel. Non xurdirá
o diálogo. Eu son pobre: estou
feito de terra e máis de soño [...]
Eu son terra tan só. Terra galega
con producción, mensura e lindes
apuntados, ben claros, no catastro.
Os únicos que saben de min son
os de Facenda. Os outros, nada.

Remol (1970)

luns, 21 de marzo de 2016

De terra e cerdeiras

Nós cumprimos dun xeito fatal,
cego, inexorábel e instintivo
o escuro destino
que a vida puxo en nós.
E agromamos ao amor
como agroman as árbores
ao empuxe total da primavera:
polos nosos corpos corría
un sangue vermello e caudaloso
coa mesma forza con que
rebenta a saiba nova
recendento a terra,
a seme, a semente,
a xesta, a uz e a codeso,
a auga cristalina e cantadora,
a nube ceibe e viaxeira.
E a nosa paixón era
- e sigue sendo- un berro
incontíbel como o amarelo,
salvaxe, aceso e agresivo
das chorimas de ouro,
como a expresión tímida
e silandeira das camelias
ou como a pureza cegadora
das flores nevadas das cerdeiras.

Poemas da labarada estremecida (1981)


domingo, 20 de marzo de 2016

A voz da terra

A fala é comuñón e sentimento,
historia compartida intimamente,
sufrimento de todos,
amor de cada un
e tamén amor de todo o pobo,
laio e canción,
nai que nos abrangue e arrola,
estrela milagreira que nos guía
e fai que os nosos corazóns
latexen xuntos.
A fala é a voz da terra
e máis do mar,
o vencello que nos xungue
no tempo co que foron
e máis cos que han de ser.
Desconfía, ¡ouh pobo meu!,
estén alerta contra aqueles
que deixan a túa fala
e dicen que te aman.
Quen non está contigo
é teu nemigo, aínda
que os seus beizos
che mintan un amor
que nunca alumou seu corazón.

Versos para un país de minifundios (1969)

sábado, 19 de marzo de 2016

Mestres da Memoria

Hoxe tivo lugar a gala da AELG na que se lles entregou o premio de Mestres da Memoria a Mini e Mero, dous grandes da música e da cultura galega. A relación que mantiveron con Manuel María foi estreita, e moitos versos do escritor chairego foron logo musicados por eles, tanto dende Fuxan os Ventos, como dende A Quenlla. Aquí fica este exemplo como recoñecemento á súa laboura:

Labrego

Toda a miña xente
de labregos foi,
xunguidos á terra
con xugo de boi.

Meu pai é labrego,
tamén meus avós:
¡pasáronse a vida
tripando terrós...!

Meu pai é labrego,
labrego naceu,
¡e labra nos eidos
traballando a treu!

Meu pai é labrego,
labrego naceu.
¡Meu pai é labrego,
sen terra de seu!

Meu pai é labrego,
labreguiño eu son.
¡Pasarei a vida
xunguido ao terrón!

Os soños na gaiola (1972)


venres, 18 de marzo de 2016

Ouveo

Hai situacións sutís e inefábeis,
cousas, casos, intres,
estados estraños e imprecisos,
ledicias, intuiciós, revelaciós,
sorpresas, medos, escuridades,
sobresaltos e arrepíos
que ningunha palabra é capaz
de dicir ou expresar: só
se poden traducir a lingua
humana se é que se fan:
raiba, silencio, berro, ouveo.

A luz resucitada (1984)

xoves, 17 de marzo de 2016

Ouro de solpor quirogués

Viño quirogués, gustoso de beber,
lévote no paladar e na memoria:
eres o meu desexo, a miña gloria,
a máis pura alegría do meu ser.

Tés ouro de solpor, luz de mencer.
Entre tanta miseria, aldraxe, escoria,
ti líbrasme, piadoso, desa noria
pesada e rutinaria que é viver.

Somentes hai un recendo verdadeiro:
o do viño doncel ulindo a mosto,
a uva sacramental, a bago enteiro.

En ti bebo o podente sol de agosto,
¡ouh néctar delicioso!, compañeiro
do xantar competente e do magosto.

Sonetos ao Val de Quiroga (1988)

mércores, 16 de marzo de 2016

Forasteiro?

Son un forasteiro na cidade en que vivo,
na propia tribo natal,
incluso na patria do corazón,
na que escollín e me escolleu,
na que máis amo.
¿Qué fado tráxico, qué estraña
maldición ou odio mostruoso
fan de min un raro forasteiro
na miña propia, irrenunciábel patria?
Eu, que son nube, vento, río,
árbore, penedo, mar, tremor,
fala e terra desta miña terra,
non poderei ser nunca un forasteiro:
aínda que o queirades. E eu o queira.

A luz resucitada (1984)

martes, 15 de marzo de 2016

De aceiro e vento

Nós somos como o aceiro e como o ferro
que, canto máis se afía, mellor corta.
A vida é unha espiral cega e retorta,
angustia silandeira e forte berro.

Somos un vento tolo, folla morta,
carne de desamparo e de desterro
pechada, tristemente, nun encerro
do que non sairemos. Non importa.

Non importa moito esta febleza;
esta vida caduca, tan pequena;
este non comprender e esta tristeza.

Aquí estamos, no chan e na pobreza,
con entrega total e con fe plena,
acreditanto tan soio na beleza.

As lúcidas lúas do Outono (1988)


luns, 14 de marzo de 2016

Poceiras

¡Brilan ao sol as poceiras!
¡Xa pouco máis brilarán!
Hainas de cen mil maneiras
e están tiradas no chan.

A choiva fíxoas nacer
sobre o monte ou no camiño.
E fainas o sol morrer
despaciño, despaciño...

E na terra están tiradas.
¡Viven nun barrizal!
¡E son por todos tripadas
e a ninguén lle fixeron mal!

Terra Chá (1954)

domingo, 13 de marzo de 2016

Páxinas por encher

Un dos textos de Manuel María escollidos para seren levados á musica no libro A voz do vento é este fragmento, pertencente a unha obra moi reivindicativa, que segue totalmente vixente.

A nosa Historia cabe
en poucas páxinas:
o sangue vertido
no Medulio,
as revoltas irmandiñas,
Pardo de Cela,
a voz dos Precursores
ardendo
en luminosa profecía:
Faraldo,
Brañas,
Rosalía,
Curros,
Pondal,
os Mártires de Carral,
Vilar Ponte,
Cabanillas,
Aleixandre Bóveda,
Castelao de Rianxo,
a ringleira sen fin
dos emigrados...

Ao lembrar
a nosa Historia
verdadeira
todo o noso ser
se pon en pé,
a nosa conciencia
esperta alporecida,
ferve o noso sangue,
latexa máis forte
o noso corazón,
sentimos a forza
das raigañas
que nos xuguen
á terra
e ao seu sino;
escoitamos como
a voz do vento
nos relata
os feitos memorábeis,
esquecidos adrede
nos manuais ao uso.

As árbores,
os camiños,
os penedos,
os ríos,
os cruceiros,
gardan a lembranza
daquelo que nunca
poderemos esquecer
porque é o que
nos fai sentir pobo
e nos empuxa
cara un futuro
que temos que facer.
                                                                           Aldraxe contra a xistra (1973)

sábado, 12 de marzo de 2016

Enraizad@s

Hoxe, de novo, un feixe de persoas arremuíñase na Casa de Hortas, para asistir á presentación do libro-disco A voz do vento, ilustrado por Jano e no que Fran Amil e a Tribo Incomprensíbel poñen música rock a poemas de Manuel María. Como non podía ser doutro xeito, entre os presentes atopábase Saleta, a quen o poeta chairego sempre facía presente nos seus versos:

Eu, que ía pra maorazgo ou vinculeiro,
da grande e vella casa de labranza,
perdín -cousas da vida- tal herdanza,
que o destino marcoume outro roteiro.

E convertinme case en extranxeiro,
nun excluído da fe e da esperanza,
do que moito se esforza e non alcanza
a condición auténtica de herdeiro.

Usei o tempo, teimudo e ilusionado,
na procura do lugar máis axeitado
para vivir a vida verdadeira...

E todo inútil. Non din enraizado.
Gracias a ti, Saleta, compañeira,
non ando polo mundo desnortado.

Sonetos á Casa de Hortas (1997)

venres, 11 de marzo de 2016

Corazón dourado

Eu nacín en Outono cando o sol
é colleita total madurecida,
plenitude cabal e ben cumprida,
frorecido ronsel, morno remol.

En Outono a vida é doce e mol,
esperanza longamente presentida,
madurez xenerosa conquerida
na loita da semente por ser frol.

Eu nacín en Outono cando o mundo
é un froito dourado e en sazón,
un soño melancólico profundo.

Para ti é, Outono, esta canción
que a min me deixou no corazón
un misterioso vento vagamundo.

Poemas ao Outono (1977)

xoves, 10 de marzo de 2016

O misterio da noite

Non debedes ferir
ese misterio branco
que levan os paxaros
nos seus pequenos beizos.

¿Non ollades aletexar
un misterioso medo
nas súas pálpebras longas, longas
lonxanas como o vento?

Non molestedes aos
pequenos paxaros: son
follas tenras, nacidas
unha longa noite de silencio.

Da penumbra
branqueada de vermello
caeron os seus chíos,
lentos, feitos de medo.

Advento (1954)

mércores, 9 de marzo de 2016

Labrego

¡Pra escravo o labrador!
No Inverno móllase.
No Vrao derréteo o calor.

A súa vida é incerta:
ó sementar non sabe
se acerta ou non acerta.

Pra lograr unha anada
ten que contar co sol,
coa auga, coa xeada...

Como a terra é cega,
se lle dá froito un ano
o que vén xa llo nega.

Así vive o labrador:
¡comendo pan regado
con sangue e con suor!

Terra Chá (1954)

martes, 8 de marzo de 2016

Traballadoras dende a noite dos tempos

Balada para María Balteira (fragmentos)

[...] María Balteira, dona do orballo,
flor galega e románica que abriche
o teu recendo de gracia e de beleza
coa mesma naturalidade coa que abre
os seus ollos a alba namorada,
miña señor do corpo ben tallado
como a cerva que vai á auga fría:
quen fía e tece ben lle parece.

[...] María Balteira, dona das estrelas,
río que nunca deixa de correr,
chío da cotovía, voz de reiseñor,
fonte gustosa e benfeitora,
ronsel de resplandores e de lúas,
ouh miña señor do corpo doado
e cimbreante coma un vimbio:
quen fía e tece ben lle parece.

María Balteira, dona das mapoulas,
dos maios doces cando están as rosas
en sazón, sorpresa sempre renovada,
camiño endexamais andado, muller
e pomba ventureira, xograresa,
ouh miña señor corpo fermoso con
recendor a terra e misterio:
quen fía e tece ben lle parece.

María Balteria, dona do segredo,
da pregunta nunca respostada.
María das cantigas de escarño:
quen fía e tece ben lle parece.

O libro das baladas (1978)

luns, 7 de marzo de 2016

Prego

Reconcíliome coa pureza da auga,
co misterio tremente da fraga,
coa terra, as nubes e as estrelas.
Pídolle ao lume que alcenda,
no meu corazón, unha chama
dourada como o sol de Outono
para que a miña vida sexa
un calorciño humano, doce e fermoso.
E cando un vento xeado mate
a feble luz da miña vida
prégolle á lúa que me envíe
unha raiola nidia, azul e branca.

A luz resucitada (1984)

domingo, 6 de marzo de 2016

Memoria da auga

Fala o arado

Eu, arado, para mancar a terra,
para fenderlle a entraña,
para que o trigo e o centeo nazan.
Eu, arado vello, non lembro
o tempo no que viñen ao mundo
para facer humildemente
a deitura dos sucos
polosque imparabelmente corre
a seiva e a vida da campía.

Eu, arado vello, fun carballo
erguido, potente e estantío
e nacín á beira do Pai Miño.
¡Eu, meus amigos,
tamén sei facer pequenos ríos!

O Miño canle de luz e néboa (1996)

sábado, 5 de marzo de 2016

Anceio

Un sabe que non cabe no mar
o seu anceio.
                           Nin a terra
ou a bóveda celeste teñen
capacidade para contelo.
Foxe de súbito.
                           Vai a lonxe.
Procura on sei que: unha
fonda sede que non se pode
matar nunca xamais.
                                    Sempre
volta desiluso, canso
e moi tristoño.
                            E falamos
fantasticamente, é dicir:
con rigor e verdaade.
                                   Se acaso
un día non voltase iríao
procurar, amiga,
                                   na sombra
delicada do contra-soño teu.

Oráculos para cavaliños do demo (1986)

venres, 4 de marzo de 2016

A luz da lembranza

A lembranza do pai é unha pequena
margarida que se me esvae
na terra mol do sentimento:
o seu recendo éncheme de nostalxia
e perfuma o regato do meu sangue
cun aroma maino e indelébel.
En min están as súas palabras
garimosas, a súa presencia
presidindo o clan familiar,
gobernando a tribo e ordenando
o miúdo mundo dos xornaleiros
e criados. Un tempo meu inmóbil
feito luz tremelante na lembranza.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)

xoves, 3 de marzo de 2016

Sucesos

Aconteceu unha desgracia irreparábel.
Vén no xornal de hoxe, cuarta páxina:
"Apareceu un pombo suicidado.
Aforcouse onte pola noite
na ponla florida dun cereixal.
Ignóranse os motivos, porque o morto
non tivo sequer a xentileza
de escribir unha carta desculpándose".
Recibíronse moitas mostras de pesar
e hoxe ao seu enterro asistirá,
vestida de loito rigoroso,
a Sociedade Protectora de Animais.

Documentos persoais (1958)

mércores, 2 de marzo de 2016

Caladiño?

O Miño

O Miño é vello e tristeiro:
sempre vai mudo e vai senlleiro.
No Inverno semella que murmura
un segredo con forte voz escura.
Un escoita, atento e esperanzado,
e o vello Miño sempre vai calado.

Terra Chá (1954)


martes, 1 de marzo de 2016

Arte poética para uso persoal


Seguramente eu son
-olla ti:
cecais si,
cecais non-
un poeta ecoico,
estoico,
paranoico.

Non foi o azar
quen me fixo andar,
cantar,
vivir,
o destino
mezquino
doente
do meu pobo impotente,
subdesenrolado,
emigrado,
calado.

A vida non se detén
con ninguén
e empurrou,
provocou
e levou
o meu canto tamén.
A Poesía non é:
unha fe
exclusiva de un:
é canto común,
voz do home e da terra
que salouca e que berra.

A Poesía é de todos,
para todos,
coas súas modas e modos
claridades,
verdades e lodos.

Por tanto
levanto
o meu canto
silvestre
e terrestre
contra a arte
renarte,
contra a vida,
podrida,
inmovilista,
narcicista
e fascista.


             Cantos rodados para alleados e colonizados (1976)