luns, 29 de febreiro de 2016

Lume de choiva

Despois das longas choivas invernais,
os toxos, agresivos e feroces,
rebentan en amarelas chorimas
prodixiosas, que poñían
unha nova luz nos nosos ollos:
o mundo acadaba outro sonido
e un misterioso lume incendiaba
a nosa vida vulgar e rutineira.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)

domingo, 28 de febreiro de 2016

Perder a palabra

O pobo que deixa perder a súa palabra
creada, herdada, usada, revelada,
aquela que lle é propia e singular,
a que é unicamente súa,
está empobrecendo o mundo
e perpetrando o seu propio xenocidio.
Ese pobo vil
ollará aniquilada as súa lembranza
e o seu nome indigno
borrarase, sen máis, do universo:
hai agresións á beleza e ao espírito
que a vida non tolera nin perdoa.

Os lonxes do solpor (2012)

sábado, 27 de febreiro de 2016

A casa onde medran os versos

A casa e o seu contorno amurallado,
erguidos con paciencia e sentidiño,
eran un mundo antigo e pequeniño
e un feliz universo desexado...

A casa e o seu contorno ben cercado,
no que a vida corría de mansiño,
tiña a quentura tépeda dun niño
e as ríxidas fronteiras dun estado.

A casa: matria, patria, fundamento
do desacougante drama do existir,
alegre ás veces e outras tristurento.

A casa é para nacer, para vivir.
E para deixarlle en herdo o último alento
cando, á forza, teñamos que partir.

Sonetos á Casa de Hortas (1997)

venres, 26 de febreiro de 2016

Oficio a un Melro

Eu comunícolle a vostede, Señor Melro,
que anda a cantar tan ben no silveiral:
a súa canción, souril e vella,
pon unha arela de luz no meu sentir.
É como se en min nacera algún milagre
ou unha roseira inefábel me apampara
deixándome estantío.
É como se unha voz de anxo, tan acesa,
puxera no corazón tal señardade.
Pero eu comunícolle a vostede, Señor Melro,
que non lle diga a ninguén o seu cantar.
Vostede non ten licencia da Academia
e non se pode cantar sen máis nin máis.

Documentos persoais (1958)

xoves, 25 de febreiro de 2016

Vizosa parella

A choiva cae silenciosa
sobor da terra calada
que, ao sentirse mollada,
se lle entrega garimosa.

A terra e a choiva son
unha parella exemplar,
pois ambas fan agromar
a flor e froito en sazón.

A terra pídelle á choiva
fertilidade e mornura
¡E a choiva, toda tenrura,
ponlle o seu veo de noiva!

Compendio de orballos e incertezas (1991)

mércores, 24 de febreiro de 2016

No día da poeta

A Rosalía

Hoxe conmemórase o nacemento de Rosalía de Castro; Manuel María adicoulle o poema "A Rosalía" (Mar Maior, 1963), que comeza dicindo:

"¿Que fas aí, en noite eterna, entre as estrelas
coa túa negra sombra acesa en tebra...?"

Porén, hai outro poema moi interesante no que fai referencia á súa figura, vencellándoa a Santiago de Compostela. Fica aquí extractada esta composición:

Santiago de Compostela, alma do mundo:
non podo ollarte enteira
no teu silencio claro e amoroso de campana
que chora sobre o corazón do mundo
e sobor do teu propio corazón cuberto de aves [...]

[...] Santiago de Compostela, alma de ti o do teu pobo:
¿que fantasma te habita eternamente?
¿Que luz cha dá a claridade?
¿Que arcanxo vive a garda as túas fronteiras?

[...] Aí estás Compostela, sempre miña,
téndote a ti mesma, aluado corazón,
na túa alma, no teu sangue e na túa carne.

[...] Compostela, alma dun pobo que chora, sorrí
e que te ama.
Santiago de Compostela, noiva da morte,
nas túas rúas de pedra,
nos teus ceos de pedra,
no teu ser de pedra e lume,
no teu ollar de boi feito escultura,
no teu deus lonxano, fondamente perdido
aboiando no teu soño de séculos.

Compostela da morte, da choiva e dos pregos
sempre a buscar a Rosalía que cante as túas campanas,
a túa alma e os teus anxos inquedos.

Compostela, dime dos teus beizos:
¿por que
me fas sentir como unha morte a túa saudade...?

Poemas a Compostela (1993)

martes, 23 de febreiro de 2016

... para non cheirar unha flor

Teoría ético-poética ou poema
para non cheirar unha flor
poema popular
para espallar
polo ar
poema popular
para cantar
e chorar
REFRÁN:
un poema non é un pan
e moito menos un can
poema con rima
de feitura prima
do pé deica a cima
poema chorima
sen ningún enigma
que mesmo dá grima
MOR-ALEXA:
hai unha estrela que mexa
poema medido
con tino, sentido
e moi fino ouvido
poema luído,
moído
remata en oulido
ASI-OMA:
¡mala centella te coma!
poema paixón
con indignación
contra a emigración
poema con NON,
faltón,
protestón

Cantos rodados para alleados e colonizados (1976)

luns, 22 de febreiro de 2016

Lóstrego súpeto

Donosiña

Breve lóstrego, cecais
unha presa de terra,
montonciño de cinza
ao que un vento levián
pode esborrallar
nun nada e todo.
Eres a sorpresa,
o medo minúsculo,
os ollos que esculcan,
a leve gracia,
¡ouh donosiña súpeta,
raioliña que fuxe!

A luz resucitada (1984)

domingo, 21 de febreiro de 2016

A outra matria

A nai enche, coa súa presencia total,
a vella casa: a súa aguda, atenta
ollada profunda e vixiante,
o seu amor un pouco rudo, o seu
garimo por eidos, cousas e animais,
a súa fartura anterga e xenerosa,
o culto puntual aos defuntiños
e a nobre palabra desbordada. A nai
é a terra posta en pé e camiñando,
o ancestral e vivificador lume
da lareira, sempre aceso:
a casa firme, ergueita e permanente.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)

sábado, 20 de febreiro de 2016

Paisaxe lucense

O cerco vello e máxico da cidade,
o río solemne e silandeiro,
a paisaxe de grises,
de azules e de verdes
era grande e pequeno
para conternos.
O aire estaba cheo
do recendo dos nosos bicos,
acesos e fermosos como rosas.
As follas das árbores vibraban
coa tenrura que íamos derramando
dun xeito sinxelo e inconsciente.
Carballo, uces, centeeiras
ollaron como nos amamos
e participaron
tamén no noso amor.
Todos os recunchos da cidade:
os cafés, o Parque, a muralla,
o Monte de San Cibrao
e o Pozo Mouro
fixéronse nosos cómplices
e axudáronnos a afirmar,
consolidar, madurecer
e facer transparente o noso amor.

Poemas da labarada estremecida (1981)


venres, 19 de febreiro de 2016

O incendio de luz

Porque somos terra, luz, melancolía,
o noso ser tan só procura un norte:
o amparo dun amor seguro e forte
que, a grandes berros, esixe compañía.

É conveniente, na loita contra a sorte,
estar plenos de ilusión e de alegría:
se nós queremos vencer na gran porfía
entablada entre o amor e máis a morte.

Dun amor profundo, granado e en sazón
sempre resulta un lume poderoso
con grandes labaradas de paixón.

Acendamos, amiga, o ser máis noso
e que a súa chama purifique a creación
nun incendio feliz, puro e fermoso.

As lúcidas lúas do Outono (1988)


xoves, 18 de febreiro de 2016

Faísca de eternidade

A terra é inocente, pura, inexorábel
mais o seu secreto instinto
obrígaa a elixir
                                                   e faise
árbore,
                         rocha,
                                                   nube,
mar, paxaro, peixe ou ser humano.
Cando a terra se pon a soñar
                                      e se conmove
chega, dun xeito fatal e necesario,
a un altísimo grao de lucidez:
a materia vóltase nidia, luminosa
e entón                          -unicamente entón-
é cando acada a súa máxica
faísca              esencial             de eternidade.

Os lonxes do solpor (2012)

mércores, 17 de febreiro de 2016

Inés de Castro

Inés de Castro, doce e namorada,
está lonxe Monforte de Alcobaça.
¡Ouh Inés de Castro, a malfadada:
o amor de verdade nunca pasa!

¡Ouh sinxela Inés, garza real!
¡Ouh apaixonada Inés, garza real!
¡O verdadeiro amor sempre é leal!
¡O verdadeiro amor é toda a vida!

O amor é anceio, luz, arela.
O amor, por ti, acada eternidade.
Don Pedro non acouga, sempre vela,
que o amor, ouh Inés, é a verdade.

A vida non ten senso sen amor.
A vida non vale nada sen tenrura.
¡O amor vence á morte e máis á dor
e o amor é sempre o que perdura!

Cancioneiro de Monforte de Lemos (1990)

martes, 16 de febreiro de 2016

Elexía pola amendoeira en flor

Berro solitario e firme de alegría
na friaxe de febreiro
cando a terra se abre
á suxerencia, poderosa e vital,
da primavera. No meu maxín
estás, ouh flor da amendoeira,
co teu peso de verso emocionado
e a túa doce levedade de luz
sen estrear. Limpo os meus
escuros ollos neboentos
para non lixar a túa pureza
inmaculada. E purifico o
meu mancado corazón para
darlle aloxamento á túa brancura.

As lúcidas lúas do Outono (1988)

luns, 15 de febreiro de 2016

Mencer de solpores

O noso amor é mencer, tamén solpor,
escuridade da noite e luz do día,
luceiro escintilante que nos guía
a un universo senlleiro e tentador.

Non é soidade o amor, melancolía,
brillante, sobrehumano resplandor:
¡é berro fondo, calado, aterrador
que, urxentemente, esixe compañía!

O verdadeiro amor sempre é mencer,
claridade que nace porque si
na imprecisión total do noso ser.

Non teño outro desexo, máis querer,
que vivir, miña amiga, perto de ti
e, ao teu lado, soñar e envellecer.

Poemas da labarada estremecida (1981)

domingo, 14 de febreiro de 2016

Cancionciña dos tres ríos

O Miño, o Sil e o Cabe
pasan cinguindo Pantón
de xeito lento, suave.

O Miño, grande e caudal,
leva apreixado a Pantón
na maxia do seu cristal.

As augas do vello Sil
dícenlle á terra asombrada
a súa canción máis xentil.

O Cabe, ledo e xeitoso,
cando pasa por Pantón
síntese máis fachendoso.

O Cabe, o Sil e o Miño
son, en Pantón, maina voz,
¡un doce, tenro aloumiño!

Cantigas e cantos de Pantón (1994)

sábado, 13 de febreiro de 2016

Augas Santas, Augas Santas...

Cantiga para ir de romaxe a Augas Santas

A Augas Santas irei polo setembro
para ollar, madre, aquel que lembro.
      - Coitada como eu vivo.

A Augas Santas irei beber na fonte
no mesmo lugar onde el se encontre.
      - Coitada como eu vivo.

A Augas Santas irei á fonte clara
e atoparei, madre, a quen amara.
      - Coitada como eu vivo.

A Augas Santas irei á fonte limpa
onde vai beber que ben quería.
      - Coitada como eu vivo.

A Augas Santas irei á fonte pura
onde poderei matar esta secura.
      - Coitada como eu vivo.

Cantigas e cantos de Pantón (1994)


venres, 12 de febreiro de 2016

Cando o autor fala de si

Eu son de Outeiro de Rei,
viliña da Terra Chá,
onde aprendín a viver
e a soñar con libertá.

Teño dous grandes amigos
de trato noble e sinxelo:
o caudaloso Pai Miño
e o regato de Cepelo.

Vivín en Lugo algúns anos,
conseguín ser bachiller
e gastei a adolescencia
en troulear e escreber.

En Lugo atopei, pra sempre,
o meu amor, que é Saleta:
¡comigo a vida non puido
ser máis xentil e perfecta!

Casamos. Quixo o destino
-ou cecais a nosa sorte-
que levemos moitos anos
con residencia en Monforte.



Nós sempre fomos galegos
sinxelos e verdadeiros,
soñadores, trotamundos,
editores e libreiros...

Profesión... ¡procurador!
Ando a exercer como tal
pro sempre usei dese oficio
dun xeito limpo e cabal.

Hai quen dí que son autor
prolífico e incontinente.
¡Ben o sinto! ¡E teño mágoa
de non ser máis competente!

Pra que os leades na casa
e os disfrutedes na escola
escribín con moito amor,
os meus Soños na gaiola.

E aquí sigo: ledo, ufano,
satisfeito de estar vivo.
Mentras o tempo me gasta:
¡paseo, leo e escribo...!

Os soños na gaiola (1972)

xoves, 11 de febreiro de 2016

Canción das once da mañá

A mañá vai mediada
e aínda sigue pecho o neboeiro.
Vai aló cuarta xornada
dun día inhóspito e tristeiro.
E ten frío, no mar, o mariñeiro;
e o obreiro,
e o labrador
que ara, coa xugada ou co tractor,
as terras do señor.
Son xa
as once da mañá
e aínda non abriu paso a claridá...

Canciós do lusco ao fusco (1970)


mércores, 10 de febreiro de 2016

Proverbio do misterio da noite

Do misteiro da noite veño envolto
en panos de escuridade e de silencio
que conforman o enigma do propio
non saber pequeno e inocente: a el
me ateño para facer preguntas
que poñen un angustioso nó na miña
gorza e enchen de arrepío
o meu peito medoso e latexante
tal un paxaron nas maos dun rapaciño.

Compendio de orballos en incertezas (1991)

martes, 9 de febreiro de 2016

Contemplar o brillo das estrelas

Cando xa estea canso de verdade
e as cousas e o mundo non acendan
en min ningún fervor, quero
deitarme, Outeiro, no teu chao,
contemplar o brillo das estrelas,
o paso das nubes tráxicas e grises
mentres, con todo o meu ser, vou,
moi de vagar, dun xeito lúcido,
facéndome, para sempre, terra túa
e ensumíndome, calado, no teu seo.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)

luns, 8 de febreiro de 2016

A semente da lagoa

A miña lagoa é a de Cospeito, deitada
ao pé da de A do Monte, rebrillando
como moeda enormísima de prata
ou milagreiro espello: debaixo
da súa delicada pel de vidro e lúa
agáchase un país de marabilla,
habitado por oucas, espadanas,
curriolas, cecais corais, ornando
os xardíns das cidades sulagadas
-Beria, Valverde, Lucerna luminosa-
que visitei con ollos asombrados
e o corazón ateigado de alegría.
Urbes encantadas: sementeivos
coa flor do sentimento sempre.
Tal semente froitificou en fantasías,
anceios, degaros, saloucos, soedades,
soños, melancolías e tristezas
que foron conformando pouco a pouco
o feble xunto amarelo que son eu.

Poemas para dicirlle a dúas lagoas (1994)


domingo, 7 de febreiro de 2016

Feiras

¡Hei de ir á Feira do Monte,
á de Rábade e á de Castro!
¡Hei de ir á Feira do Monte
anque teña que ir de arrastro!

Despois, se o tempo deixa,
a Moimenta irei mercar.
¡Vendín en Vilalba a Teixa,
quedei sen vaca para arar!

¡Hei de ir á Feira do Monte
que é pró domingo que vén!
¡E ti, miña dona, disponte,
que te hei de levar tamén!

Terrá Chá (1954)

sábado, 6 de febreiro de 2016

Patrona da Terra Chá

Á Virxe do Monte, patrona da Terra Chá

Virxe do Monte, Raíña,
Patroa da Terra Chá:
¡Olla a soedade miña
que morro de señardá!

Eu algo teño no peito,
non debe ser cousa boa.
¡Téñote lonxe, en Cospeito,
con saudades da Lagoa...!

Estás ollando amorosa
con olliños de abelaira
a miña terra fermosa
na soedade da Chaira.

Eu estou lonxe, Señora,
agora vivo en Monforte.
¡E penso en ti cada hora,
miña estreliña do norte!

Terra Chá (1954)

venres, 5 de febreiro de 2016

Torres e pazos

Espazos míticos da memoria que se desfán pedra a pedra... Visitalas é revivir a historia, e mais no caso de Caldaloba, na que habita aínda a lembranza de Constanza de Castro, filla do mariscal Pardo de Cela

¡Ouh Torres de Sobrada e de Taboi!
¡Castelo da Caldaloba nomeado!
¡Símbolos dun tempo que xa foi!
¡Testemuñas dun tempo xa pasado!

¡Ouh Torre de Vilalba, tan airosa,
raíña de toda a Terra Chá...!
Agora estás triste e pesarosa:
¡lembras a túa gloria doutra idá!

¡Pazo de Sistallo! ¡Arquitectura!
¡Milagre de pedra e de beleza!
¡Que feitura fermosa, xusta, pura!
¡Que alta nobreza a túa nobreza!

Menos Sistallo, todas esbroades:
torres vellas, silandeiras, soias.
¡Solar dos Aguiar e dos Andrades,
niños agora de curuxas e de choias!


Terra Chá (1954)

xoves, 4 de febreiro de 2016

Cruceiros chairegos

Poemiña aos cruceiros da Terra Chá

Cruceiros da miña terra:
¡faceis á pedra evanxeo,
vos desolada que berra
querendo chegar ao ceo!

Cruceiros desamparados,
tan soio luz e oración,
¡e non varales labrados
os símbolos da Paixón!

Cruceiros excepcionales:
¡sodes irmaos dos sartegos,
lanzales e orixinales,
dos camposantos chairegos!

¡Marabillosos cruceiros
feitos coa emoción humán
dos soños máis verdadeiros
dos canteiros de Román!

Terra Chá (1954)

mércores, 3 de febreiro de 2016

Penas de Rodas

Penas de Rodas: asombro que sempre
ten marabillada á miña xente:
teima á que volto cada día;
fantasía dos meus soños de neno
coa lenda da pena de ouro
e a pena de alcatrán, capaz
de rematar coa terra polo lume;
enormísimos ollos xigantescos
cos que se olla a si mesma
a Terra Chá; círculos astrais
redondos e perfectos como o mundo;
pedras sacras, unxidas algún
día, co sangue novo e ritual
dos sacrificios; aí estades
mudas, caladas e impasíbeis
en loita cos ventos, choivas,
neves, xistras e xeadas, dando
testemuño de que quen ten vontade
de ser e de existir é invencíbel,
¡ouh Penas de Rodas que velades
o espírito ancestral da miña tribo!


Versos do lume e do vagalume (1982)

martes, 2 de febreiro de 2016

Ao regato do Cepelo

O pequeno e humilde regato do Cepelo,
que nace e morre na miña propia tribo,
ten a sutil fraxilidade dun salouco,
o delicado arpexio máxico dun chío
e pasa, como unha canción de amor,
rozando e agarimando á terra lene,
pura, estremecida e alertada.
A incríbel levedade da súa auga
faise fidel espello para levar consigo
a miña imaxe: única eternidade
que a piedade dos deuses me concede.

A luz resucitada (1984)

luns, 1 de febreiro de 2016

O mestre de versos

Manuel María lembrou sempre ao home que lle ensinou a compoñer versos, Manuel de Paderna, quen traballaba na casa familiar do poeta chairego. Hoxe na Casa Museo en Outeiro de Rei hai un retrato do home que lle achegou a cultura popular a aquel rapaz inquedo que sería unha das grandes voces poéticas galegas do século XX. Manuel fíxoo presente en composicións tan fermosas como esta:

Pranto por Manuel de Paderna

Manuel de Paderna, mestre,
poeta do noso pobo,
¡castiñeiro ben frondoso
e carballo sen renovo!

Outeiro quedou moi pobre,
a xente murcha e tristeira,
¡que lle falta o seu cantor,
a súa voz máis verdadeira!

¿A onde fuxiu a beleza
e a gracia da poesía...?
¡Andamos orfos de versos
e faltos de fantasía!

Xa non temos a ninguén
que improvise unha canción,
que nos achegue ao sentimento
e nos abale a emoción.

Manuel de Paderna, amigo,
nobre cantor popular:
¡o vento chairego garda
a paixón do teu cantar!

Escolma de poetas de Outeiro de Rei (1982)