xoves, 30 de xuño de 2016

Canción da rúa do Cardenal

Cardenal, rúa ou raíña,
de beleza sorprendente:
¡a ollada túa aloumiña
ao Monte de San Vicente!

A túa estrela sempre acerta
coas roitas da fantasía:
¡Cardenal, ancha e aberta,
que acaban na Compañía...!

Ouh Cardenal, flor das rúas
con galerías sen par
¡que teñen lembranzas túas
e non as queren contar...!

Acéndeste, ruborosa,
e brillas como un rubí,
¡Cardenal, moza xeitosa,
se oes dicir ben de ti!

Cardenal, rúa perfecta
e corazón da cidade:
¡materia de vida feita
con soños de eternidade!

Cancioneiro de Monforte de Lemos (1990)

mércores, 29 de xuño de 2016

Mito

Unha pinga de orballo,
o recendo da rosa,
a memoria dun xesto,
o tremor dunha sílaba,
permanecen no tempo,
grávanse a lume e ar
na conciencia daqueles
máis atentos e lúcidos
e fanse mito.
                      ¡Mito!
Único símbolo posíbel
que os deuses poderosos
aceptan e comprenden.

Oráculos para cavaliños do demo (1986)

martes, 28 de xuño de 2016

Terra

A terra é unha dor longa. Un desespero.
Un berro vello como a mesma terra
que xa perdeu a voz e está no tempo
latexando e vivindo, falando mainamente
cunha fala calada de vento e de campana.
A terra fala nos paxaros e na luz,
na pureza dun canto, esvaído e triste.
Agarda polo maino sorrir do sol
e polo aloumiño agarimoso das choivas
para florecer calada en novas sementeiras.
A terra, polo día, ten amor, claridade,
espiñas de toxos, paxaros e piñeiros
que lle dan amor e barileza. Pola noite
a terra é moura: ten medo e agoiros,
é a voz do lobo e a plumaxe dos corvos
e a súa voz queda semella unha agonía.
A terra é ela mesma metida na súa dor.
Escoita na súa voz, os sentimentos
e tapa o corazón para agochalo do vento.
A voz da terra é ela mesma. Unha dor
que non lle cabe na alma nin no peito
e agroma en árbore, en ave, en carpaza,
faise mar e río cando quere chorar.
O home é a terra. A voz da terra. Unha voz
de loito e dor que anceia ser eterna,
subir ao ceo, alumar moitos mundos.
E a voz da terra, como a do home, é só terra.

Mar Maior (1963)

luns, 27 de xuño de 2016

Palabras

Palabras hai que desacougan,
mancan,
queiman como un ácido
ou ferro ao vermello-vivo,
no lugar que máis doe
e que máis fere.
Un ten que botalas fora de si
para que enfríen e sexan,
un intre só, punto de lume
no grande xelo do mundo.
Acontece, ás veces, que esta
nosa palabra desvalida
se fai canto e sentimento
aos que se lles nega
presencia e eternidade.
O sentimento pasa.
E o tempo deixa morrer
a queimante palabra en desamparo.

Oráculos para cavaliños do demo (1986)


domingo, 26 de xuño de 2016

O noso sono fatal

Aínda, ¡ouh pobo meu!,
carne da miña carne;
luz dos meus ollos;
sopro levián que abala
cun rumor de marea
e centeeira a miña
alma, soio anaco da
alma colectiva; aínda
¡ouh pobo meu!, estás
xunguido ao terrón
como unha besta,
atado ao remo,
encarcerado na cárcere
da pobreza, da que
intentas fuxir,
percurando o arrepiante
camiño da emigración
que te destrúe
e te engule para sempre
coa súa boa de monstro.
E aínda, ¡ouh pobo meu!,
segues durmindo.
                              Minte
aquel que che di
que eres intelixente,
que avantache moito
en pouco tempo,
que mires para o chao,
porque é imposíbel
tocar as estrelas
coas nosas maos de terra.
¿Cómo che hei de decir?:
¡desperta, acorda
dese sono fatal
que te alela e te mata!

Versos para un país de minifundios (1969)

sábado, 25 de xuño de 2016

Elexía polos días idos

Láiome amargamente polo tempo usado,
polas horas lentas e tristeiras
que foron modelando o meu
pobre corazón de tebra e barro.
Non sei se o tempo pasou ou non
pasou. Se o tempo que vivín
foi realidade. Ou se a única
realidade é este soño incerto
co que tento recuperar o tempo ido.
Sei que só me queda unha lembranza
imprecisa e nostálxica. E se lle
falo: racha a chorar desesperada.

As lúcidas lúas do Outono (1988)


venres, 24 de xuño de 2016

O soñador

Quixera se muiñeiro
para me enfoular de fariña
¡Levaría branca a pucha,
non cobraría a maquía!

Eu quixera ser ferreiro
pra forxar o ferro roxo.
¡Con un martelo na mao
petaría ao meu antoxo!

Quixera ser mariñeiro,
mariñeiro e pescador:
¡tería un barco veleiro
e unha dorna con motor!

Quixera ser fogueteiro
e, nas festas, patronais,
¡tirar foguetes, foguetes
de estalos fenomenais...!

E se eu fora canteiro
faría un pazo sen igual:
¡o pombal había de ser
o salón máis principal!

¡Mais son un pobre gaiteiro,
mais son un gaiteiro pobre!
¡Quéimacheme o sol no agosto;
móllame a choiva, si chove!

Un pobre gaiteiro eu son,
pequeniño e soñador.
¡Teño por mestre de música
ao melro máis silbador!

Os soños na gaiola (1972)

xoves, 23 de xuño de 2016

As lumeiras da tribo

Na perfectísima noite de San Xoán
cada casa da tribo acendía a súa
lumeirada familiar. Cando a noite
era fermosa doncela adolescente
na pequena praciña do concello
ardía a grande fogueira comunal.
A mocidade brincaba sobor
das ergueitas chamas tremelantes
para queimar os lixos interiores
e que o lume purificara
o seu xeado sangue amortecido.
Eran os únicos intres de ledicia
do ano enteiro. Despois chegaba
a xorda monotonía irremediábel
e a xente facía
do seu vivir cotián medo e costume.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)




mércores, 22 de xuño de 2016

Testemuño histórico

Moitos poemas do autor de Terra Chá foron musicados, como xa se dixo nalgunha outra ocasión; aquí queda este, no que denunciaba a especulación coas terras de distintas comarcas galegas e o xeito forzado en que se asentaban determinadas empresas rexeitadas pola vontade popular, grazas ao apoio do goberno (da ditadura e da posterior transición). A esta peza púxolle música Fuxan os ventos
Para terdes máis información sobre o caso das Encrobas, podedes ver o documental de Xosé Bocixa, nado en Cerceda, titulado "As encrobas. A ceo aberto".


Cantiga das Encrobas

Primeiro Portomarín,
logo Castrelo do Miño.
¡Dispois tocoulle As Encrobas
sufrir parello destiño!
Raposos capitalistas
que non deixan un torrón,
sementan todo de lixo,
porcallada e polución.
Nas nosas terras labregas,
fértiles e feiticeiras,
queren erger celulosas
que cheiran como esterqueiras
Queren encher a Galicia
de industrias contaminantes
e que o noso povo siga
a producir emigrantes.
As terras son dos labregos
dende tempo inmemorial
mais agora, sin razón,
rouballas o capital.
Cando o povo pide o seu
con valente e baril
mándanlle, pra contentalo,
cabaleiros de servir.
Hai pouco foi nas Encrobas,
ás portas de Xove están,
Si a algún lugar non chegaron
axiña apareceran.

Disco “ O tequeletéquele” de Fuxan os Ventos, 1977

martes, 21 de xuño de 2016

Lisboa, a cidade

Lisboa non é unha cidade: é a cidade,
lugar para empadroar a fantasía,
lar no que un estivo dende sempre,
lembranza do pasado e do futuro,
capital da nostalxia.
As nosas paixós, carraxes e degaros,
teimas, anceios e visiós acóllense
ás formas femininas dos outeiros
e habitan as prazas e as rectas
da clara xeometría pombaliana
ou as rúas retortas como a vida
nas que procuramos certo amparo
fronte á incerteza absurda do destino.
Ouh sagro Texo: irrepetíbel espello
para reflexar, luír e arquivar
ensoñaciós tan íntimas e ousadas
que endexamais contamos a ninguén.
¿Qué amor paciente e incontíbel,
que prodixiosa luz,
qué alta e pura marabilla
puido crear tal orde, esta beleza,
un humano espacio terreal
no que non cabe mellora ou perfección?
En Lisboa sentimos -só en Lisboa-
latexar o noso corazón acompasado
co ser popular e eterno da cidade:
unha fonda tenrura compañeira
que convivirá con un xa toda a vida.

O camiño é unha nostalxia (1985)

luns, 20 de xuño de 2016

Camiños de amizade

Manuel María, grande viaxeiro, percorreu tamén as terras de Euskal Herria, como di neste poema, talvez composto despois dalgunha das súas viaxes con parada na casa de Xosé Estévez...

Euskadi

Andiven desde Irún a Somorrostro
e de Uztarrotz a Bergüenda.
Pasei por Gasteiz e por Donostia.
Crucei o Gran Bilbao ou Gran Babel
coa lembranza viva como brasa
dunha máxica verba inextinguíbel
de Gabriel Aresti Segurola,
voz baril e clara e neboenta,
patria euskera
difícil, rexa, combatida.
O rumor do mar tiña
unha música fosca, poderosa
como a mensaxe dun antergo deus.
A luz tenra dos vales,
sufrindo un ceo gris-tristura,
escoaba
a labarada das cores da ikurriña,
símbolo dun pobo
que non poderá
ser destruído endexamais.

O camiño é unha nostalxia (1985)

domingo, 19 de xuño de 2016

O cego e os romances

Aínda que este ano se reeditou unha boa parte da obra de Manuel María, e mesmo saíron do prelo libros seus por primeira vez, non toda a súa produción está recollida, e irá medrando aínda con composicións que irán aparecendo aos poucos; proba disto son os poemiñas relacionados coa Fonsagrada que Xosé Estévez fixo públicos onte no diario lucense "El Progreso". Aquí queda o que dedicou a un dos cantador de romances de cego máis coñecidos:

Homenaxe a Florencio da Fontaneira

Florencio da Fontaneira,
flor de romance e cantar,
¡andiveche festa e feira
coa túa canción popular!

A túa zanfoña sabía
de picardías e amores
pois tiña a sabiduría
herdada dos trovadores.

Foi ben pesada a túa cruz
¡era a túa perdida ollada,
cos seus olliños sen luz,
como unha noite pechada!

Pero ti podías sentir
con fondura e emoción,
¡e ollabas, así, xurdir
como un milagre, a canción!

E a canción é un paxaro,
encantado e prodixioso,
¡que anda buscando amparo
nun corazón xeneroso!

En correspondencia a Xosé Estévez, 1990
(publicado en "El Progreso, o 18/6/2016)

sábado, 18 de xuño de 2016

Solpor

Foz, érguese fermosa como unha canción:
nos beizos a cantiga, na mao o timón.
¡Para loitar co mar e para abrir o terrón
fai falla ser valente e compre corazón!

¡Ouh ondas do mar de Foz, altivas e algareiras:
vides conta a terra feras e guerreiras!
¡Bicade con amor a as praias e as ribeiras!
¡Qué vosos sons irados se volten muiñeiras!

Foz, homilde e calada, sempre rente ao mar:
só a quen vai con ela lle di seu cantar:
nel o peixe e a espiga véñense a xuntar:
¡o milagre sinxelo nunca ten que contar!

Versos florecidos en louvanza de Foz (1967)

venres, 17 de xuño de 2016

A boca do monte

Celia Díaz titula así o seu último libro, cuxa historia ten lugar na contorna de Montefurado; Manuel María interpretaba o furado feito polos homes no monte en clave de ollos, como se pode ver na seguinte composición:

Canción de Montefurado

Montefurado é un monte
furado pola avaricia
da vella Roma imperial
que saqueou a Galicia.

Montefurado é un monte,
un penedo rexo e mouro
¡e garda a viva lembranza
dos buscadores de ouro!

Montefurado é un monte
que obrigou ao vello Sil
a dar un berro de dor
e camiñar máis baril.

Montefurado é un monte
furado polos romanos:
¡os seus furados son ollos
que semellan case humanos!

Cancioneiriño de Valdeorras (2016)

xoves, 16 de xuño de 2016

Saturno

No comezo somentes era a brétema,
a escuridade primeira e elemental
que clareou pouquiño a pouco
facéndose sutil e luminosa.
                                   Entón
foi posbíbel xa ollar a rocha,
a nube, o río, a carqueixa,
a árbore florecida e namorada,
o vento viaxeiro e cantador,
a pinga do orballo e o vagalume.
A xente ollou e comprendeu
a mensaxe cabal do paraíso
e acadou o uso cheo da palabra:
unha música pura e rumorosa
feita, para sempre, luz do mundo,
atenta conciencia vixiante,
fundamento da patria,
da casa erguida en paz
para compartir a vida e o amor,
protexer os soños e os ensoños
e darlle permanencia ao ser do home.
Aquela ollada chea de inocencia,
a maxia e o misterio da linguaxe,
a tarefa común, a beleza da terra,
o imperioso mandato de vivir
ordenaron a tribo e conformárona
baixo o aloumiño tépedo do sol
e o misterioso manto das estrelas [...]

Saturno (1989)

mércores, 15 de xuño de 2016

Natureza sensíbel

As xestas teñen fala de valados,
por iso o sangue das súas veas
leva todo o amor do labrantío.

A cinza do chao tamén ten
ingratitudes churrusqueiras
e mata a todos os grilos
que atopa por entre as leiras.
Esa xesteira amarela
non leva nubes, non leva.
Tan só a trasmao dicía:
"a vaca teixa non turra...".
E a vaca teixa nas cornas
levaba presas estrelas
das que se apropiou a note
ao beber auga na fonte.
As nubes brancas bicaban
o lombo escuro das xestas
e as breixas, cos seus coitelos,
ían cortando folerpas.
A noite co seu misterio
tremelaba de friaxe.
¡E a xesteira reverquía
un sangue mouro de laxes!

Muiñeiro de brétemas (1952)

martes, 14 de xuño de 2016

O regato que non quixo emigrar

Meu regato do Cepelo,
fillo do Trollo da Agüela,
¡faste mociño nas Regas
e vas morrer á Barciela!
Meu regato do Cepelo,
tan soedoso e esguío,
¡feble como un salouco,
fraco como un asubío!
Meu regato do Cepelo
xogoral e cantador,
¡amigo da cotovía
e curmao do reiseñor!
Meu regato do Cepelo
ti tiveche dous roulós,
¡dous muíños muiñeiros
moendo graos e canciós!
Meu regato do Cepelo
de afortunado caudal:
¡levas árbores e nubes
copiados no teu cristal!
Meu regato do Cepelo:
amas tanto ao teu lugar
¡que naciches en Outeiro
e non quixeche emigrar!
Escolma de poetas de Outeiro de Rei (1982)

luns, 13 de xuño de 2016

Canción dos tratantes de Maside

Os tratantes de Maside
dende xaneiro a xaneiro:
¡andaban todas as feiras,

corrían o mundo enteiro!
Os tratantes de Maside,
os tratantes masidaos:
¡usaban blusa e sombreiro
ao xeito dos castelaos...!
Os tratantes de Maside
gañábanlle aos maragatos:
¡eran xente de boas falas
e moi legales nos tratos!
Cancioneiro do Orcellón (1984)

domingo, 12 de xuño de 2016

Canción da Eira das Flores

Eira de Flores, xentil,
labradora e feireante,
engado puro e sutil
entre quedo e camiñante.

Tes o hórreo e o cruceiro,
unha rúa toda en costa,
moita xente no estranxeiro
e preguntas sen resposta.

Eira de Flores, amiga
da Fonte Municipal,
como relembras a espiga
de louro trigo candeal!

Eira de Flores, ti sabes
dos afás dos arrieiros,
do desamparo das aves
e do brillar dos luceiros.

Ti es xa o tempo ido,
a lembranza máis acesa.
Corazón estremecido!
Saudade carballinesa!

Cancioneiro do Orcellón (1984)


sábado, 11 de xuño de 2016

Canción do templo da Veracruz

Na vila de Carballiño,
un bosque de pedra e luz,
nube, silencio, camiño:
o templo da Veracruz!

Voltouse a pedra oración,
arte dos tempos vindeiros:
aquí quedou a canción
dos martelos dos canteiros!

As vellas arquitecturas
fixéronse arte moderno.
Que liñas firmes e puras!
Que sensación do eterno!

Que soño endexamais visto
sen tempos e sen espacios:
a fe de don Evaristo
e os delirios de Palacios!

Cancioneiro do Orcellón (1984)