martes, 31 de maio de 2016

Canción sinxela?

Canción sinxela para rematar

Saleta e servidor
seguimos en Monforte
como sempre:
coa nosa humilde
casa e o corazón
aberto para Galiza
e os amigos.
Seguimos intentando
comprender
e perdoar
aos inimigos.
Arricamos,
se é posíbel,
a herba do odio
cando a vemos.
Todo haique dicilo:
por hoxe somos
moi felices.
Pero hai millós
de irmaos
ciscados polo mundo
- non importa
a raza, a crenza
ou a color-
que son
moi infelices,
que son desgraciadísimos,
que sofren o indecíbel.
Nós estamos con eles.
Por eles loitamos
na medida das nosas
poucas forzas.
Por eles,
por Galiza
ten verdadeiro
sentido
a nosa vida.

Proba documental (1968)


luns, 30 de maio de 2016

O melro

O señor melro larpeito
na ponla máis outa está.
¡Está subido á cerdeira
e dela non baixará!

Esta come que come,
non ten trazas de parar.
¡O señor melro larpeiro
sen cereixas nos ha deixar!

O señor melro lambón,
o señor melro larpeiro,
¡coa hinchente que colleu
ten rebentado o peteiro!

-Ai, home: ¿non tés vergoña?
¡Debes de estar a estoupar!
Coa hinchente que colliche,
¿cómo has de poder cantar?

Os soños na gaiola (1972)


domingo, 29 de maio de 2016

Van caladiños...

                   Ríos

O Azúmara, o Lea, o Anllo, o Miño
atravesan toda a Terra Chá
cun paso lento e caladiño
que aperta o corazón coa soedá.

Un paso calado, quedo e lento;
tan lento que semella adormecido.
¡Non sei que de grave e tristurento
no corazón dos ríos vai metido!


Terra Chá (1954)

sábado, 28 de maio de 2016

Pobos da chaira

                         1

O monte é raso. Carqueixas. Máis alá
unha terra moura, a mourear.
¡Povos sen terras! ¡Fanegas de soidá!

                          2
¡Povos humildes, ciscados pola Chá:
Taboi, Cela, Mosteiro, Bonxe, Aguiar,
Folgueira, Matela, Sobrada, Arcillá!

Despois: ¡Xustás, Ludrio, Ansemar,
San Fiz, Arcos, Bendia, Couto de A,
Loentia, Castro, Azúmara e Bazar...!

¡Abadín, Rábade, Cospeito, Guitiriz,
Castro de Rei, Xermade e A do Monte!
¡Outeiro de Rei, Moncelos e Mondriz...!

¡Támboga, Trobo, Lanzós e máis Begonte,
O Santo, Quintela, Rozas e Goiriz...!

¡En tanta inmensidade e tanto monte,
Vilalba, a branca, sorríndose feliz!


Terra Chá (1954)

venres, 27 de maio de 2016

Primavera azul

No mundo é sempre Primavera.
Sempre. Sempre.
                             Por moito
que queiran e que intenten
prohibila, afogala, asasinala
rexurde xoven, pura, inmaculada,
inocente, incontíbel, poderosa.

O mundo azul, Venus, Primavera,
a primeira luz que aluma
e lle dá ás cousas transparencia,
reconciliando ao home co universo.
E que fai que o noso instinto
sexa un corrente caudaloso e puro.

[...] A Primavera é azul: tal os ríos
do noso bon país.
                             Como as veas
nas que corre -seiva fecundante-
o noso sangue abrasado e soerguido
que berra, canta, clama ao ceo
e pide, sen máis, perpetuarse.

A Primavera de Venus (1993)


xoves, 26 de maio de 2016

Falan os ríos

Nós, tan humildes, somos ríos pequenos
que bicamos a terra con amor.
Ríos sen gloria que lle damos ao Miño
o noso amor sinxelo: luz e auga.
Damos todo boamente como dá
o paxaro ao vento a súa canción.
Somos só un nome.
Somentes somos grandes ríos
cando nos ten enteiramente o Miño.
Somos unha sombra dunha sombra
cunha lembranza nidia
de árbores, seituras e sementes.
Non somos case nada.
Nin case somos ríos.
¡A nosa almiña de pequenos ríos
fai o poder caudal do Grande Río!

O Miño canle de luz e néboa (1996)


mércores, 25 de maio de 2016

O alleo que hai en nós

Un presentimento fatal, escuro e xordo
dime que dentro de min,
na íntima arca do meu peito,
un día nacerame un mal -quizais
un anda con el xa desde sempre-
que irá roendo a miña carne,
desfacéndome, aniquilando
este anaco sinxelo de ledicia,
melancolía e soño que eu son.
O meu mal, ¿será unha moura e peluda
araña venenosa ou unha desas flores
tristes que nacen, viven e esmorecen
nas augas mortas, podres e estancadas?
Ao meu mal pídolle enteireza,
calma, resignación e comprensión
e que me leve mainamente cando
o Outono madure o froito máis dourado.

Versos do lume e do vagalume (1982)


martes, 24 de maio de 2016

Raíña de labregos

A Virxe dos Milagros de Saavedra

Miña Virxe dos Milagros,
Raíña, miña Señora:
¡cuida do pan que nos agros
anda a florear agora!

¡Crucei as augas do Miño
pra me chegar á túa beira!
¡E ti sorrisme amodiño
con sorrisa feiticeira!

¡Miña Virxe de Saavedra,
víñente ver de escapado
mentres o centeo medra
na luz do Maio amaiado!

Soio che traio por flor
a pobreza dun cantar,
tenrura do meu amor
¡e toda a noite a ruar!

Na alma traio soidá;
no corazón unha aurora.
¡Ti reinas na Terra Chá!
¡E eu son labrego, Señora!


Terra Chá, 1954

luns, 23 de maio de 2016

O eco de ouro

O eco lentísimo dos meus pasos
resoa quedo, mainamente
na Fraga do Ollo
case desnuda polo vento.
Tripo a terra con tino
e sentidiño:
                    non quero
luxar, ferir ou magoar
o fantástico ouro que o Outono
derramou xeneroso sobre o chao.

Poemas para dicirlle a dúas lagoas (1994)


domingo, 22 de maio de 2016

O santo da fala

O San Alberto de Parga

Meu San Alberte glorioso
de San Ambreixo de Parga:
¡se o falar é moi fermoso,
a mudez é ben amarga!

Meu San Alberte querido,
eu veño á túa romería
pedirche un favor cumprido,
tan claro e bon como o día.

¡Dáme unhas verbas sinxelas
prá miña pronuncia escura
e lume para acendelas
en chamas de fermosura...!

Meu San Alberte bendito:
ben sei que me has escoitar
que mo dixo o San Benito
cando crucei Valdomar!

San Alberte milagreiro,
eres, coma min, chairego:
¡dáme un falar verdadeiro
no noso idioma galego!

Terra Chá (1954)

sábado, 21 de maio de 2016

Recenden os lirios

Cantigas das freiras bernardado mosteiro de Pantón

Miñas doñas xentís, señoras freiras,
como orballo tremante nas roseiras.
- ¡Como recenden os lirios!

Miñas señoras freiras ben louvadas
como a luz do mencer nas alboradas.
- ¡Como recenden os lirios!

Miñas señoras freiras silenciosas
como a sombra das rosas ruborosas.
- ¡Como recenden os lirios!

Miñas señoras freiras rezadoras
na claridade de todas as auroras.
- ¡Como recenden os lirios!

Miñas señoras freiras, pregos místicos,
acesos de arroubos eucarísticos...
- ¡Como recenden os lirios!

Miñas señoras freiras, día a día,
bordando, cecais, monotonía...
- ¡Como recenden os lirios!

Miñas señoras freiras, tan lonxanas,
descifrando a mensaxe das campanas.
- ¡Como recenden os lirios!

Miñas señoras freiras, rostro fino,
cos ensoñares postos no divino...
- As monxas soñan martirios
mentres recenden os lirios.

Cantigas e cantos de Pantón (1994)



venres, 20 de maio de 2016

Os Irmandiños

Onte A Quenlla pasou por Lugo, deixando un ronsel de versos de Manuel María, coma estes, que están incluídos no seu disco homónimo, pertencentes á obriña teatral "... unha vez foi o trebón", do poeta chairego:

Foi no século quince, a primaveira
floreceu con paixón e con ledicia
ergueran libertá coma bandeira
os rexos irmandiños de Galicia.

O bris voltouse, entón, máis cantadore
enchéronse os ventos de pureza
o sol alumou con máis fulgor,
a terra tivo incluso outra beleza.

A espranza prendera en toda a xente
con vontade de presente e de porvir
e a vida era un pulo trascendente
con desmedidas tarefas por cumplir.

Foron xeiras tristeiras e belidas
foron datas feroces e fermosas
foron sazós granadas e cumpridas
con colleitas de bágoas e de rosas.

O mundo semellaba puro e novo
renacía a luz polos rincós
o bo pobo galego, o noso pobo,
obedecía a Roi Xordo e a Lanzós.

Foi tempo de ledicias e de coitas
foi tempo de abrir novos camiños
foi tempo de revoltas e de loitas,
do furor popular dos irmandiños.

Os Irmandiños, A Quenlla


xoves, 19 de maio de 2016

A terra irmá

Aprendín no alfabeto das nubes vagabundas,
no verdor dos prados,
nas olladas melancólicas das xentes,
que a Bretaña é unha patria,
unha terra que vive e latexa baixo a dor,
que linda coa tristura,
coa desesperanza, co non ser e a carraxe.
Os meus ollos ollaron campos verdes,
toxos resignados,
xestas da cor da mágoa,
castiñeiros en diálogo co vento,
piñeiros erguidos como lanzas inúteis
en loita continuada contra a choiva,
carballos señardosos con saudade
das canciós dos bardos lexendarios
que cantaban aos heroes baixo a lúa
mentres a cor vermella do sangue
tinxía os fuscos ceos
e as meixelas acesas das rapazas en flor.
Entón o vento paraba para escoitar
e o mar estaba caladiño
e gravaba fidelmente na lembranza
luminosa e benfeitora como o sol [...]

Laio e clamor pola Bretaña (1973)

mércores, 18 de maio de 2016

As Irmandades da Fala e o Estatuto de 1936

As Irmandades da Fala
contra o feroz centralismo,
¡déronlle ao pobo galego
un claro nacionalismo!

E despois das Irmandades
esforzados galeguistas
¡gañaron grandes batallas,
fixeron grandes conquistas!

Bóveda e máis Castelao
foron os nosos guieiros
que levaron a Galiza
por galegos derroteiros.

Mais no ano trinta e seis
militares e fascistas,
¡asoballaron Galiza
con xeitos imperialistas!

¡Anularon o Estatuto,
o pobo foi masacrado,
Castelao morreu no exilio,
Bóveda foi fusilado...!

Mais aquel pobre Estatuto
non foi ningunha victoria:
¡só o comezo do principio
de endreitar a nosa Historia!

As rúas do vento ceibe (1979)


martes, 17 de maio de 2016

Sei dun país

Sei dun país que existe e non existe:
é unha patria terreal e humana
que envellece comigo día a día.
Teño na lembranza o seu recendo
a terra húmida, rosas e loureiro.
Habito as súas cidades exemplares
feitas de amor, dor e pedra grá
con árbores e rúas silandeiras
que van desembocar a prazas íntimas
de nomes de estrela ou andoriña.
Nos meus ollos levo as súas paisaxes,
a máxica xeometría das súas casas,
o seu ceo limpo, azul‐grisento,
sucado de leves nubes camiñantes,
de brétemas vagas como anceios
e luceiros que queiman como brasas.
Nos meus ouvidos gardo o son sutil
do vento cantando nos carballos,
o musical murmurio dos seus ríos,
o berro escuro e forte dos seus mares
e os versos que din as arboredas.
Esta patria existe. Eu vivo nela.
Non ten odios, rancores nin envexas.
Nunca souben, nin sei, o nome seu.
Mais cando desexo nomear a este país
os meus beizos énchense de luz
e, dende o fondo do ser, digo: SALETA.

O camiño é unha nostalxia (1985)  

luns, 16 de maio de 2016

Poema contra o silencio

Gardamos nos arquivos da conciencia
milleiros e milleiros de silencios
que se encheron de mofo,
                                          podreceron,
caeron ao chao esfarelados
e foron basoirados por obreiros
encargados do aseo da cidade: hai
porcalladas que ofenden gravemente
os olliños delicados dos burgueses.
O silencio é a morte e a impotencia.
O silencio é a tebra é a tristura,
a quebra das palabras e das canciós,
a bancarrota do home e o destino.
Por eso chamo co meu verso
a un exército de xílgaros cantores,
a unha multitude de ríos rumorosos,
a todos os ventos vagabundos
e ás palabras comúns do meu idioma:
-terra/colonialismo/mar/emigración-
acubillado e agachado nas aldeas,
nos tristes arrabaldos das cidades,
no corazón das clases populares.





Compre loitar contra o silencio;
é preciso, urxente e necesario
rematar co silencio dunha vez,
recobrar as palabras
unha
 a
unha,
facer con elas proclamas e canciós,
primaveras de soños e esperanzas,
coiteladas de luz,
voz verdadeira,
que obrigue a camiñar á nosa patria.





Poemas para contruír unha patria (1977)


domingo, 15 de maio de 2016

O futuro será noso

Chamei, de xeito pesado e insistente, a cada
porta, batín en todos os corazóns,
petei en todas as conciencias,
andei os camiños que a vida e o azar
puxeron diante dos meus ollos,
berrei ata rebentar os pulmóns
e quebrar a miña voz como un cristal,
malgastei o herdo de paixón que recibín
dos nosos antigos máis amigos
e, ás veces, atopei unha compaña
amiga e solidaria, xentes xenerosas
máis atentas ao destino común
que aos seus pequenos egoísmos persoais.

Tamén tropecei con traidores, oportunistas
e moitos, moitos desertores.

Con todo, mereceu a pena tanto esforzo;
o futuro – non o dubidedes – será noso.

Déixovos o que teño: a miña escura voz
para que cando sexa somente
a sombra dunha sombra moi lonxana
alguén se lembre de min na miña tribo
do mesmo xeito que a folla dun carballo
lembra a brisa que agarimou algunha vez.

Versos do lume e do vagalume (1982)


sábado, 14 de maio de 2016

Canción da lucidez

Cómpre manter os ollos ben abertos
para distinguir o verdadeiro
do inauténtico,
do superficial e innecesario
que nos acena coas súas luces
mentireiras, coa súa falsa
beleza caduca e intranscendente.
Hai que atender tan só
ao que, de verdade, importa:
o don marabilloso do amor
e o apaixonado diálogo coa morte.

As lúcidas lúas do Outono (1988)

venres, 13 de maio de 2016

Defender o idioma... e a cultura

O poema de hoxe foi censurado no momento da publicación do libro, e saíu despois, na edición francesa, de 1972. Mágoa que na actualidade volvan os tempos nos que a maior preocupación dos gobernos sexa agochar toda manifestación contraria e disidente:

Canción para cantar todos os días

Hai que defender o idioma como sexa:
con rabia, con furor, a metrallazos.
Hai que defender a fala en loita rexa
con tanques, avións e a puñetazos.

Hai que ser duros, peleóns, intransixentes
cos que teñen vocación de señoritos,
cos porcos desertores repelentes,
cos cabras, cos castróns e cos cabritos.

Temos que pelexar cos renegados,
cos que intentan borrar a nosa fala.
Temos que loitar cos desleigados
que desexan matala e enterrala.

Seríamos, sen fala, unhos ninguén,
unhas cantas galiñas desplumadas.
Os nosos inimigos saben ben
que as palabras vencen ás espadas.

O idioma somos nós, povo comun,
vencello que nos xungue e ten en pé,
herencia secular de cada un,
fogar no que arde acesa a nosa fe. 

Canciós do lusco ao fusco (1970)

xoves, 12 de maio de 2016

Terra Chá en Euskal herria

Terra Chá foi un dos grandes libros que nos deixou Manuel María, e como el mesmo dicía, foi medrando ao longo dos anos. Proba diso é este "soñetiño" a Xosé Estévez, Pepucho, que se incorporou nalgunha reedición posterior, posto que o propio homenaxeado di que coñeceu ao chairego no 1965:

Sonetiño ó carballo que o noso amigo Pepe Estévez, quirogués e historiador, levou dende Carballido da Terra Chá a Oiartzun de Gipuzkoa pra transplantalo nun eido da súa pertenza e da súa dona Maribel Goñi

Carballo de Carballido:
¡na Terra Chá tes nación
e levas no corazón
un puro amor transcendido!
¡Non deas nunca ó olvido
idioma, patria e canción
que o teu nativo torrón
queda, sen ti, dolorido!
Asume un novo destiño
plenamente. E sen espera:
¡faite luz, símbolo e siño!
Ti non eres un calquera:
¡dille, en galego, ó Pepiño
que che adeprenda o euskera!

Terra Chá (en Obras Completas, 2001)

mércores, 11 de maio de 2016

Materia corporal

Unha fonda escuridade silandeira
como acivro médrame no peito:
fatalidade inexplicábel e lúcida
que levo ergueita no máis alto:
tal unha bandeira de tristura
sinalando a inevitábel condición
de ser inconsistente cantería
pouco a pouco desfeita polo tempo.

A luz resucitada (1984)


martes, 10 de maio de 2016

Tempo de mar

Volto a soñar co mar...

Volto a soñar co mar outra vegada.
O mar é azul baixo un ceio
tamén azul como a esperanza.
O mar é un soño doce
que frolece nesta noite de maio
na que o milagre máis marabilloso
se pode cumprir doadamente.
As escumas son brancas, brancas,
maxicamente brancas.
E o rumor das ondas,
soñadas e lonxanas,
arrola docemente a miña alma.

Remol (1970)



luns, 9 de maio de 2016

Pastora de Hortas, filla de Consuelo "A Quiroguesa"

Ti estabas no teu lugar exacto:
eras a muller forte,
a soedade esencial,
a voz do clan,
a rexeitadora de agarimos,
a palabra anterga e xenerosa,
a conciencia dos séculos,
a continuadora da estirpe,
a casa en pé.
A túa enteireza de rexa
cantería indestructíbel
non deixaba tan sequer un oco,
para que puidera saír a luz
e derramarse, o precioso caudal
do inefábel mundo misterioso
que levabas en ti como un segredo.

As lúcidas lúas do Outono (1988)