luns, 31 de agosto de 2015

A orixe

O poeta chairego, nado en Outeiro de Rei, era de ascendencia quiroguesa por parte da nai. A ese val e ás terras montesías que o circundan adicoulles un poemario:

Quiroga: fáloche a ti para preguntar
pola perdida raíz da xente miña
que nesta terra viviu e, nela, tiña
asentamento profundo o seu solar.

¿Qué destino feroz ou qué pauliña
puideron, absurdamente, rematar
co seu constante, paciente laborar
e a súa vida ignorada e pequeniña?

Todo camiña á nada, para o olvido,
gravando nos ronseles da memoria
un recordo profundo e dolorido.

E, para poder vivir o xa vivido,
recupero teimudo a propia historia
e déixome perder entre o perdido.

Sonetos ao Val de Quiroga (1988)

domingo, 30 de agosto de 2015

Pequeno divertimento para expert@s

Entre as últimas obras que publicou Manuel María encóntrase un poemario cuxo título é unha evocación doutro clásico seu: é unha invitación do poeta a redescubrir os seus versos nun xogo de autorefencialidade, como pode verse nesta composición:

Análise da máis segura dúbida

Desconfío, dubido, temo
                                         se a miña patria
será como un muíño humildísimo,
resignado e pasivo.
Non lembro o pasado máis remoto,
inquedante e escuro:
unha brétema inocente perdida
non sei onde hai moitos séculos.
De poucas cousas hai lembranza nidia:
                                        ... a vaguidade
dun arado vello e anacrónico
que se revelou contra os bois,
un carro intemporal e cantareiro
carrexando vento para ningures,
unha semente lanzada contra a vida
para proveito de corvos e voitres.
E unha furna.

Brétemas do muiñeiro (2000)

sábado, 29 de agosto de 2015

O home, esa máquina...

Seguindo na liña de crítica con ton retranqueiro, agora van outros versos do Manuel de Hortas cos que expón os fundamentos da natureza humana:

Berro pola liberdade do home

[...] O home é unha máquina de facer esterco
que vai funcionando de xeito regular,
un trebello un tanto estraño e perfecto
ao que incluso se lle poden poñer,
en caso urxente e necesario,
algunhas pezas usadas de reposto:
ollos, ris, corazón,
sen falar aínda da hivernación futura [...].

Cataventos de neutrós domesticados (1979)

venres, 28 de agosto de 2015

E-migrantes felicísimos?

Por desgraza, segue estando vixente esta composición de Manuel María, na que ironiza sobre "as facilidades" que encontran os que teñen que deixar a súa terra:

Oda aos nosos emigrantes

Os emigrantes vanse porque queren:
é xente aventureira que gusta
de cambiar de ar de cando en vez.
Xentes que foxen sen máis nin máis,
que se desarraigan para ollar novos
países, para deprender idiomas,
para ver outros usos e costumes
e contemplar paisaxes que aínda
non coñecen. Non teñen dificultades:
son recibidos cos brazos abertos,
con clara sorrisa fraternal,
con música e foguetes, con festas
na súa honra, traballan cando
queren, cando lles vén ben,
teñen servicio espiritual asegurado,
colócanlles as divisas, habitan
en palacios, comen ben, cando
lles peta van dar unha voltiña
polos eidos natais, en autos
fabulosos, dispoñen de diñeiro
a moreas, os seus fillos son
educados nos mellores colexios.
Os emigrantes son felicísimos
posto que todo o mundo os enche
de atenciós e fanlles a vida
moi amábel. Non é verdade, pois,
que sintan saudades da súa terra.
Se sentiran saudades non irían
tocar o zoco mundo adiante.
No seu país nada lles falta,
máis ben lles sobra todo. Todo.

Odes nun tempo de paz e de alegría (1972)

xoves, 27 de agosto de 2015

O vento, ese tolo

Vendo o día que está, pareceume que esta poesía lle acaía ben:

Égloga do vento namorado

Dende hai moitos anos coñezo e teño
amizade co vento do Cantábrico
que gallopa como un tolo
a Terra Chá, só para pousarse no
cedro lanzal da casa de Hortas.
E alí queda, entre as ponlas:
senlleiro, ferido, namorado,
saloucando o amor romántico
-purísimo e imposíbel- que sente
pola estreliña do luceiro, Venus
perfecta, lonxana, inaccesíbel
que lle dá o seu nidio cintileo:
unha pinga de luz transververada,
marabillosa rosa aberta nos
incitantes espacios siderais ou
tépeda bágoa da noite que se vai.

As lúcidas lúas do Outono (1988)


mércores, 26 de agosto de 2015

Auga e ceo

O verán achégase á súa fin: como non lembrarse do mar, ao que Manuel María lle adicou este poemiña tan sentido

O mar

Ti nunca viches o mar
cos seus berros bruadores,
coas súas escumas de prata,
cos barcos e os pescadores.

-¿Ti nunca viches o mar
a tecer i a destecer
ondas azuis que van
á praia mansa a morrer?

-¿E ti non sabes que o mar
é unha inmensa planura,
auga e ceo, ceo e auga,
maxestade e fermosura?

-¿Ti nunca viches o mar?
¿E sabes que non repousa?
-¡Si nunca viches o mar
non viches ningunha cousa!

Os soños na gaiola (1968)

martes, 25 de agosto de 2015

O oficio de amar

Se o sorriso é quen de iluminar as noites do poeta, que non fará o sentimento amoroso...

Andando lentamente á choiva, ao ar
gastando a vida pouco a pouco:
¡rebéntanos nos beizos un salouco,
no peito sepultamos un cantar!

O noso oficio é só amar, amar, amar,
facer do noso amor ledo relouco,
orballo solermiño e vento louco,
paixón incontrolábel como o mar.

A vida sen amor non ten sentido:
é un ermo baleiro, unha tristura,
un arrepío noxento e corrompido.

De feridas de amor eu vou ferido
pois somentes o amor dura e perdura:
¡nada poden contra el odio e olvido!

Poemas da labarada estremecida, 1981.


luns, 24 de agosto de 2015

O sorriso

O sorriso pon no rostro o lume
que nos queima desde dentro,
a vagarosa lembranza do tempo
que pasou, as brétemas
que foron, un día, escuridade.
O sorriso, é, pois, a flor da vida,
o sol do corazón que se pon
no grave serán da nosa face,
a palabra pura e inefábel
resolta en explosión de luz.
Cando me sento á pobre porta
dos meus íntimos soños
sempre lles pido un sorriso
e ilumino, con el, a miña noite.

Versos do lume e do vagalume (1982)

domingo, 23 de agosto de 2015

O difícil entendemento

45

Pese a que pronunciamos as mesmas
palabras, non podo entenderme
coa miña propia xente. O noso é
un diálogo inútil e absurdo.
Estamos en mundos moi lonxanos.
Cecais que eles sexan pedras
ou carpazas que están a ras
de chao: algo que arraiga
e permanece. E que un sexa
tan so a sombra dunha nube
inconsistente e vagamunda
que pasa, fuxidía, pola tribo.

Ritual para unha tribo capital de concello (1986)


sábado, 22 de agosto de 2015

O que se fai coa terra

E, seguindo coa cultura material, o poeta fai referencia á laboura dos cacharreiros de dúas parroquias veciñas; na actualidade, en Bonxe aínda se conserva un forno de cocer os cacharros e a filla do Indalecio, Pepita, segue a tradición oleira no seu obradoiro-museo. Non deixedes de visitalo!

Barro

I
Estes dous pobos, Bonxe e Silvarrrei
tan soio teñen barro de boa lei.
As terras son malas, malas, malas
e de pouco ou de nada val labralas:
¡teñen barro somentes e barreiros!
¡No país non hai outros cacharreiros
que lle teñen ó seu oficio tanta lei
como as xentes de Bonxe e Silvarrei!

II
En Silvarrei non hai cacho nin cacharro
pois xa ninguén traballa o barro.
En Bonxe soiamente o Manuel do María
i o Indalecio sosteñen, día a día,
a tradición da vella alfarería
pola que digo, tristeiro, esta elexía.

Terra Chá (1954)

venres, 21 de agosto de 2015

O que da a terra

Elexía por un recendo

Coma en todas as casas de aldea, ata non hai tanto, na casa de Hortas tamén se cocía, como lembra Manuel María nesta composición, sempre atento á cultura material do pobo ao que pertence:

Toda a tribo recendía a pan cocido.
Aquela marabilla espallábase
por cada recuncho, entraba
nos fogares, envolvía ás árbores
e aos froitos, facíase leve nube:
penetrábanos. Tratábase dun rito
que era, á vez, un sacramento.
Sentíase como algo sobrenatural
aboiando o espacio. Nós calábamos.
E respirabamos fondo, compracidos,
para disfroitar de aquela regalía:
fino galano da terra e máis da vida.

As lúcidas lúas do Outono (1986)

xoves, 20 de agosto de 2015

... froito do traballo?

Dándolle continuidade á liña temática da entrada anterior, cun ton máis lúdico que transcendente, están estes vesos, nos que o poeta da chaira finxe ter problemas coas musas:

Horario de traballo

Segundo se le no artigo 10 do Regramento,
apartado terceiro, quinto párrafo,
débese traballar de nove a unha
e de catro a sete pola tarde.
Eu coa miña Musa estou desesperado,
a miña Musa non cumpre o Regramento
nin tampouco o horario de traballo.
Terei que demandala. O xuzgador
ten que acordar que fique cesante
por sentencia firme, xusta, inapelábel.
Estón poñerei este anuncio nos xornais:
"Precísase unha Musa en bo estado,
pagaránselle pluses, vacaciós,
quinquenios, luz e máis criada
i unha paga de máis de cando en cando".

Documentos persoais  (1954)

mércores, 19 de agosto de 2015

A posibilidatadora da vida...

Na poesía de Manuel María existe unha liña temática de contido metapoético, moi vizosa. Fica aquí outra destas composicións onde desenvolve a súa concepción da propia actividade creadora:

Defensa da poesía

¡Ouh Poesía!
¡Raíña e dona!
Virxe endexamais
vendida nin luxada;
realidade
presentida somentes
que nunca se puido
acadar ou poseer
contra a súa vontade.
Don diviño e misterioso,
realidade dos soños:
aínda por ti
a vida
non é un imposíbel.

Remol (1970)

martes, 18 de agosto de 2015

Pinga de orballo

Ollo agarimoso do mundo e da mañá,
esencia e recendo da máis
precisa e nidia claridade,
xusta medida da sede urxente
e breve dos paxaros.
Nunca bágoa.
E si sorrisa ou alborada,
¡ouh puro tremor, lume de estrela!

A luz resucitada (1984)

luns, 17 de agosto de 2015

Entre a nada e o infindo

Esta pequena composición, é a número seis da serie "Cavalinho-do-demo", na versión da primeira edición (normativa AGAL)

Nunca tés acougo.
Afirmas-te na vida
e habitas na água,
no junco,
na folha
e na espadana.
És case irreal.
E nom sei se vés
da nada
ou ao infindo vás.

Oráculos para cabalinhos-do-demo (1986)


domingo, 16 de agosto de 2015

Compromiso

O autor de Outeiro de Rei manifestou o seu compromiso vital poeticamente en numerosas ocasións; esta composición dos seus últimos tempos exemplifica ben esa actitude:

Mentres corra polas miñas veas
o sopro máxico da vida
                                    estarei
firme e de pé como unha árbore
-freixo, carballo, bidueira-
para que se pousen en min
todas as tribos dos paxaros
e circule o sangue meu
con ritmo de chíos e cancións.
Nas miñas polas rumorosas
acollerei os ventos para que
me conten novas do seu peregrinar
polo largo mundo.
                                     Polas noites
recollereime en min e soñarei
contigo,
             acompañado e vixiado
pola luz cintilante das estrelas.

Os lonxes do solpor (2012)

sábado, 15 de agosto de 2015

Corazón: paxaro de silencios

Esta é primeira parte dos "Cinco pequenos poemas

         1

O corazón
paxaro de silencios
sen palabras:
auga.

O corazón
anda a tremer
baixo unha lúa
pálida.

¡Quen puidera despirte,
ouh corazón,
e ollarche a alma!

O silencio rómpese
coma un lago:
pomba desplumada.

O corazón.
Soedade.
Eco de palabras.
Nada.

Advento (1954)

venres, 14 de agosto de 2015

Choiva

Atento ao todo o que ocorre ao seu redor, o poeta agracede a choiva que da a vida á terra e aos pobos que se sustentan dela, como o noso:

Chove seguido e mainamente sobre min.
O meu corpo recibe a auga,
submiso e agradecido, como
un don benfeitor e fecundante.
Semello un penedo ergueito:
a choiva vaime traballando,
luíndo, facendo florecer
na miña pel paleiros e couselos.
Gracias, pois, á choiva son irmao
das pedras, dos penedos
e dos xardíns que, nos lousados,
pon, como un galano, a Primavera.

A luz resucitada (1984)

xoves, 13 de agosto de 2015

A outra patria do poeta

Manuel María, chairego de nacemento e de corazón, non deixou de cantar outras terras coas que tivo especial relación pola súa traxectoria vital, como é o caso de Monforte:

Poemiña do río Cabe

Ouh Cabe, meu río Cabe,
marmurador e riseiro,
¡tés a tenrura da ave,
pasas cantor e lixeiro!

Mandou a estrela da sorte
que espallaras a cidade.
¡Cándo pasas por Monforte
vas cheo de vanidade...!

¡Non lle temes ao castelo,
as pontes non te domeñan!
¡Sigues, ufano e sinxelo,
sen soltas que te deteñan!

¡Corres lixeiro, xentil
e sen deixar de cantar!
¡Nas augas fondas do Sil
sigues camiño do mar...!

Ouh Cabe, meu río Cabe,
transparente e xogoral:
¡o teu marmurio suave
é a cantiga do Val!

Cancioneiro de Monforte de Lemos (1990)


mércores, 12 de agosto de 2015

Memoria histórica para un día coma hoxe

Moncho Reboiras, 1975, Ferrol. Como esquecer eses feitos querendo construír unha patria...

Poema/homenaxe a Xosé Ramón Reboiras Noia

Xosé Ramón Reboiras Noia,
amigo, camarada, estrela
vermella-azul-branca no mencer
prometedor da nosa patria,
heroe en tempo de traizón,
corrupción/covardía,
                                martelo
proletario,
                                remo
con saibo e sal e iodo;
fouce labrega/vingadora;
espiral que vén dendes do
fondo do tempo para abrirse
en claridade e futuro.
                                Ti eres
a pedra=mestra para
re-edificar a nosa casa.
Puideron segarche a vida,
¡ouh, Moncho, meu irmao!,
a – se – si – nar – te.
O que eles non puideron,
nin poderán endexamais,
é arrincar / esmagar a
semente que deixache
esparexida no corazón
do pobo,
                na vixiante
conciencia colectiva
                     e que
xa está a agromar en
patria-ceibe / socialista.
Este é, ¡ouh camarada,
amigo e irmao
                      i
                         nes
                                quen
                                         cí
                                             bel!
A túa vin-gan-za,
a nosa
vinganza i-ne-xo-rá-bel.

Poemas para construír unha patria (1977)

martes, 11 de agosto de 2015

A escollida

Oda a unha rapaza do noso tempo

Contigo, rapaza intelixente,
muller libre,
sen prexuízos,
ceibe como o vento
que tirache
no caixón da porcallada
as ideas anticuadas
da nai, da avoa,
da tataravoa,
serei feliz. Soio contigo.
Ti non tes complexos
taraduras,
frustraciós: eres
como a auga sen contaminar,
como o bo trigo,
clara como o sol, pura
como o espacio sideral.
Soio ti me podes comprender
e amar de verdade.
Soio ti podes parir
aos homes
integrais do futuro.
Soio ti.

Odes nun tempo de paz e de alegría (1972)

luns, 10 de agosto de 2015

Tribo de tebra, vento e cantería

El era ese home que percorría as terras de Galiza coa esperanza de sementar a súa voz niso que somos os galegos/as, tan etéreo como pétreo:

Aínda teño a esperanza

Aínda teño a esperanza de poder
percorrer unha por unha
todas as parroquias de Galiza,
lugares e casais,
andar porta por porta,
dialogar persoa a persoa
face a face,
pois non hai tarefa máis urxente,
fermosa, nidia e necesaria.
Gastarei o meu corpo nos camiños
ata ser po, seixo e silveira.
A miña voz, de tan usada, será
o levísimo eco dun rumor:
só fundamento da semente
que apenas poderá rozar
a intimidade choída dos galegos,
estraña tribo incomprensíbel
feita de tebra, vento e cantería.

Versos do lume e do vagalume (1982)

domingo, 9 de agosto de 2015

Non todo é lume nesta terra

Para enfrontar estes tempos que os lumes asolagan este recuncho de terra, un poemiña do primeiro libro do autor, onde o fume -azul coma o ceo limpo- está lonxe de ser o resultado dunha traxedia ecolóxica:

Fume

Este fume azul
-ronsel de lonxanías-
voa lixeiro cara o ceo.

Na penumbra:
soidades.
E na alma:
pensamentos
e roseiras.

A luz da tarde
morre nunhas breixas.

Fume azul
e promesas
enguedelladas
nas silveiras...

Muiñeiro de brétemas (1950)


sábado, 8 de agosto de 2015

O mar

Manuel María, era un poeta da chaira, da Terra Chá lucense, de onde procedía por orixe, mais o seu afán de "andar a terra" e o seu ollar atento fixérono tamén cantor dos vales e doutras paisaxes, coma o mar:

¿Que mar é este que, deslumbrado, ollou
como Venus nacía das súas augas?
O seu corpo de deusa, branco e nu,
emocionou á ondas que se fixeron
lenes, doadas, musicais para envolvela
con sonido amoroso, dóciless, fideis cás
que lamberon a súa pele de nácar
con tan alto gozo que era espasmo.
Ditosas ondas: na memoria tedes,
para sempre endexamais, aquel suceso
que mudou totalmente a vosa vida.
¿Dende entón o voso rouco marmurio
é un verso de amor desesperado,
un laio amargo, unha queixa sen fin,
a longuísima e angustiosa agarda [...].
Conmoveuse o mar
dende o mundo subacuático do fondo
deica os libres peixes nadadores.
A auga incendiouse.
E o mar, potente e masculino,
fíxose fogueira de amor, berro incontíbel.

A Primavera de Venus (1993)

venres, 7 de agosto de 2015

Silencio?

Anxo de silencio

Anxo de silencio nas miñas maos de terra,
vivindo en chama apaixonada,
en voz de melro que canta nas silveiras;
eu óllote na noite como un paxaro morto,
como o cabelo dunha nena triste
que agonizou e fíxose aire.
Anxo de silencio, amigo, róesme as entrañas.
Ao teu redor é todo sombra,
medo a unha campana que non se pode tanguer,
a una morte que arrepía ás cousas.
Anxo de silencio, que vives no trasmundo
enloitando o teu corpo con vieiros sen luz:
aínda tés o cadáver dunha rosa.
Anxo de silencio sen canción:
estás na túa humildade como un verme
maldicido por Deus eternamente.

Mar Maior (1963)

xoves, 6 de agosto de 2015

Dous amores ata o fin dos tempos

Este soneto pecha o poemario que o autor adicou á casa patrucial en Outeiro de Rei, coñecida como "casa de Hortas":

Agora, que gastei os meus outonos
e ben entrado xa no propio inverno,
acredito no fugaz e no eterno
e só me asusta o raio, non os tronos.

Un, dende fai moitos anos, comprendeu
qie todo é asegún e relativo
e ninguén é tan bo nin tan cativo
nin podemos prescindir do propio eu.

Gardo dentro de min toda a fragancia
dos amados rincós da miña infancia
e os recendos que tiña a vella casa.

Foi chama o meu amor. Agora é brasa.
Saleta sempre. Perdón pola arrogancia:
"A luz é poderosa. A tebra, escasa".

Sonetos á casa de Hortas (1997)

mércores, 5 de agosto de 2015

Alma de terra

Dous poemiñas maxistrais do libro que Manuel María lle adicou nominalmente á chaira musicados por Uxía en "Andando a terra": o primeiro, moi coñecido, foi feito seu polo pobo; o segundo, é absolutamente complementario na súa visión dese espazo mítico.

Terra Chá
A Terra Chá somentes é:
un pobo aquí, outro acolá,
mil arbres, monte raso,
un ceo chumbo e tráxico
no que andan as aves a voar.
O resto é soedá.

Dimensiós
Ollada a Terra Chá dende as alturas
é semellante a un mar en calma.
Pra medila só valen dúas mensuras:
¡ferrados de corazón, fanegas de alma!

Terra Chá (1954)

martes, 4 de agosto de 2015

Música fuxidía

Elexía por unha canción

Fuxiume non sei de que xeito
nen pra onde. Aquela canción
era unha mañanciña de maio,
a ave que cantou asombrada
no mencer feliz do paradiso,
a virxindade do mundo
e a da vida, a palabra
esencial, a luz máis clara,
a rosa perfeitísima,
a compaña total: a sagrada
frecha, mensaxe dun deus,
que me feriu, pra sempre, no
xusto lugar que máis me doi.

As lúcidas lúas do Outono (1988)

luns, 3 de agosto de 2015

Os tempos son chegados

Compre afogar as bágoas,
bebelas si é preciso.
É urxente que a carraxe
nos acenda, que o seu
lume queime os nosos
prexuicios, a nosa vella
mansedume de bois cansos.
Compre que a nosa carraxe
coletiva -agora non
estamos para gaitas-
incendie, queime, purifique
o eido abandoado, ermo,
cuberto de silveiras
i herbas ruís que é
a nosa terra.
Despois
de feito o gran fumazo
hai que volver arar
a terra con potentes
tratores; logo, estercala.
Entón é o tempo de espetar
ben no fondo de todo,
a semente escolmada.

Versos para un país de minifundios (1969)

domingo, 2 de agosto de 2015

Terras bicadas polo Miño

Aquí queda o principio deste poema onde o poeta chairego percorre de vagar as terras que atravesa ese camiño de auga que é o Miño:

Terras

Terras ledas, caladas humildes e amorosas
feitas a rella de arado e pan centeo,
de homes escuros que vos aman
deica darvos a vida sen protesta,
queixa, blasfemia, maldición ou laio.
Terras polas que o Miño pasa silencioso:
aínda que vos bica non vos falou de amor,
nunca vos dixo a doce tenrura que leva
chantada como un coitelo nas entrañas.
Terras pacientes, sinxelamente boas,
ás que Abril agarima en vento maino:
dádeslle ao Miño todo o voso amor.

Baltar, Pacios, Liñares, Triabá, Lugo,
Ponte Vilar, Sinoga, Rábade, Mirapeixe,
Outeiro de Rei, Martul e Asteriz...

O Miño, canle de luz e néboa 1996)

sábado, 1 de agosto de 2015

Ruindade da materia

Aínda que teñamos o alento da vida e a sorte nos permita cruzarnos con presenzas marabillosas -como o propio Manuel-, os seres humáns somos perecedeiros:

Rondó da transitoriedade

Nós sabemos que somos transitorios,
unha música maina e pequeniña
que remata perdéndose
nun alén incerto que ignoramos.
Non importa que as azas dun anxo
pasen rozando levemente,
con delicadeza e unción,
a nosa materia rude e imperfecta
se a pústula do odio nos posúe
e os seus vermes verdes e viscosos
rematan devorando a nosa vida.

Compendio de orballos e incertezas (1991)